Slan wid yeslan, ma d wid yegnen ḥseb-iten ɛuẓẓgen, ɣef tamacahut n wergaz i wumi d-yefka ugama kra yellan : tazmert, tahuski, timẓi d tayri n yemdanen. “Amennak” i d ism-is, d mmi-s ugellid ulac imi s-yeqqaren ala, d amennay ulac aɛewdiw i ɣef ur yedda, d ahwawi ulac tamurt ur ẓrant wallen-is.
Anect-a yakk yerra-t d imeẓẓwi ɣer wegdud-is. Ma d yemma-s, ala netta i yellan ɣur-s. Tettḥadar-it am mummu n wallen-is. Armi yeqqel ula d agellid n tmurt yettasem si mmi n tasa-s, yettagad ad t-yewret uqbel ma yewweḍ-d wakud-is. Tettergigi tasa-s, tismin teqqel-as d stut s-yeqqaren “d azrem i d-trebbaḍ s iri-k”, yesnulfa-d tamacahut deg wallaɣ-is, armi yessaweḍ yessufeɣ mmi-s si tmurt. Yenna-yas : “tudert a mmi mačči d tiqqar-nni tetturared d tizya-k, tudert tewɛer, nekk d baba-k ɣur-i tamusni d tirmit, inig ar kra tmurt ibeɛden, idir ger izerman d iwaɣezniwen, d wagi i d amennuɣ n yezmawen a mmi, inig, asmi ara d-tuɣaleḍ d tameɣra-k, ad as-ḥeḍren ula d wat igenwan”.
Ass-nni i deg yennejla weqcic n yemma-s, d ass amcum. Nnuzgmen wat leɛrac, ageldun-nsen yeṭṭef abrid, tuɣalin ar deffir ulac. Yezger mačči yiwet teẓgi, yezri ɣef mačči d yiwet taddart, abrid-is ar yilel.
★★★
Ɣef yiri n waman i d-yesbed kra uɛecciw. D asaɣur i d usu-s, ma d ssqef, s kra iferka d yefriwen isekla i t-yessuli. Imekli-s d iselman, imens-is d iɣersiwen d yegmer. Mi d-yestufa a d-yezdem asɣar akken ad yessali taflukt swayes ara yezger ilel. D abɣas, ur yessin ara tugdi, ul-is werǧin yemmuger anezgum. Ttasmen deg-s ula d At igenwan.
Ass-nni i deg yekcem s teflukt-is ar tlemmast n yilel qurɛent-id wat tismin s waḍu, s rrɛud d uzayaḍ. Yesmar-d igenni ssem-is d iḥmmalen, ma d ilel ifelleq-d aɛebbuḍ-is s wurfan, armi teqqel teflukt terreẓ ɣef sin, tebra-d i mmi-s ugelliḍ deg waman.
“Azul a mmi”. D imeslayen i d-yessakin ageldun si tnafa.
“Anwa-k kečč ? anda akka lliɣ ? acu yeḍran?” d ayen yebɣa a d-yini weqcic, maca imi-s igumma a d-yebru i wawal.
“Sgunfu a mmi, sgunfu !” i d as-yenna wemɣar-nni. “Nniɣ-as ur d-tettuɣaleḍ ara a d-teldid allen i tikelt-nniḍen. Ufiɣ-k-d ɣef yiri n yilel, ḍeggren-k-id waman ɣef tegzirt-agi, dɣa jemɛeɣ-k-id s axxam-iw”. Yefka-yas kra waman, yuɣal yenna-yas : “ula d a tagadeḍ ! Axxam d axxam-ik. Ism-ik a mmi?”.
Yenna-yas ugeldun “Amennak i d isem-iw”. Yezmumeg wemɣar, yeddem taɛekkazt-is yeffeɣ.
★★★
Zrin kra wussan, myussanen wemɣar d ilemẓi, wa igemmer iɣersiwen, wayed yesewway, wa iqeddec tabḥirt wayeḍ izeddem asɣar, akka i teddunt timsal. Maca simmal teddun wussan simmal yessebgan-d ugeldun tazmert-is d tmusni-s. Amɣar-nni d aseggaḍ iselman, werǧin yers uḍar-is di tmurt-nniḍen, yettidir kan s wayen d-tefka tegzirt-is d yilel s-yezzin. Ma d ageldun-nni yesṭuqqut awal, irennu, armi d-yeslal tismin deg ul n wemɣar-nni. Dɣa yeqqel yettxemmim akken ara s-yendi ticerket.
Yiwen yiḍ mi d-qqimen akken ad ččen imensi, yebda-d wemɣar-nni awal ɣef yiwet tmeɛmuct i yettidiren deg yilel. Tajenniwt-agi qqaren-as “Tilla”, tahuski-s tugar tin n waggur mi ara d-yeflali di tlemmast n igenni. D acu kan, kra win yuẓen ɣer-s, kra win tt-yemmuqlen, terra-t d aẓru s tmuɣli-s. Ɣef akken d-qqaren, d nettat i tetten ibeḥriyen yennejlan di tlemmast ugaraw. Werɛad d-isali ameslay wemɣar-nni, mi d-yekker yilemẓi ad iheggi acu ara yawi azekka-nni. Tezwar tfenṭazit tamusni. Ayen i ɣef yettnadi yilemẓi, yehegga-t-id wemɣar s lḥila d yir tiḥḥerci.
Tilla d yiwet tjenniwt yeddren deg ilel agerakal, tettidir am iselman, teteddu anda tt-wwin waman, tsett ayen d-yefka ugama. D yell-is waman, tlul-d d tilellit, ɣur-s lhiba. Amzur-is d izereman i berrnen, tennḍen, terraten ɣef uqerruy-is akken ad tt-ḥudden mgal iselman mi ara tt-tawi tnafa. Imdanen d-yettasen akken a tt-nɣen tettqabal-iten s tmuɣli-ines i sen-yeskawayen idammen deg iẓuran-nsen, dayen i ten-yesɣarayen armi qqlen d iẓra.
S leɣḍer i d-yeqṣeḍ ugeldun tajenniwt Tilla, iqureɛ-itt mi ters ad tgen ɣef usu n lmerǧan idelgen s waɣlalen n yal talɣa, tiɛaqqac n yal ini d lǧuher acebḥan. Yegzem-as aqerru, yeṭṭef-it s tfenṭazit amzun tella tebɣest di lexdeɛ yecban wa. Akka i truḥ Tilla tamɣbunt, d asfel i umennuɣ yellan ger wayen yelhan d wayen n dir. Amzun kra yellan d ahuski yelha, yakk kra yellan yecmet yeqqel diri. Amzun ccan ugellid yif tilellin n mm izerman. Akka i d amennuɣ ger wid yekkaten tudert s wuzzal.
Tiṭ taderɣalt n Tilla tesmar-d imeṭṭi. Amennak yeddem aqerru-nni iger-it ar ucekkar amzun d arraz. Yeqqel ar wexxam n wemɣar. Mi d-ibedd ɣef wemnaɣ amɣar ameɣbun rgagin iḍarren-is, iɣil d alaxret i d-yuɣalen a d-yerr ttar. Imi s-yezzaken acekkar-nni d-yewwi, yuɣal-as-d rruḥ.
Yuɣal yenna-yas : “Gedha a mmi, gedha, d ayen igerrzen, a k-ibarek Rebbi!”.
“Ayen i ɣef nudaɣ ufiɣ-t a baba amɣar, i s-yenna Amennak, tura yessefk ad uɣaleɣ ar imawlan-iw. Tanemmirt imi iyi-d-tjemɛeḍ, d ayen ur tettuɣ ala ma yella mmuteɣ”.
★★★
Tameɣra i d-ihegga baba-s, ḥeḍren-as wat igenwan, slan yes ula seg ugemmaḍ akin n yilel agerakal. Yuɣal-d mummu n wallen i yemma-s i t-id-iqublen, tger-as iɣallen. Ma deg ul na baba-s ur temmut ara tismin-nni, ladɣa tura mi yeqqel weqcic d argaz. Sstut-nni i d-yeɛreḍ ugelliḍ ɣer tmeɣra teɣra timsal n tudert. Teẓra ayen yellan deg ul n ugellid, tessen tamuɣli n bu tismin. Dɣa ur tezzi ur tenneḍ, teqṣeḍ agellid, ahat yella kra tt-id-iṣaḥḥen. Hḍren, msefhamen, taluft tefra, tura d ageldun ara qeṣḍen .
D agellid i d-yebdan awal yenna-d i mmi-s :
“A mmi, ass-a teḥḍer-d tmendit, teččur tiṭ-iw, yerna wul-iw. Ssarmeɣ a d-yeḥḍer tura zzwaǧ-ik, fren tin yebɣa wul-ik, sa (7) wuḍan d sa (7) wussan i d tameɣra-k”.
Dɣa teqqel tenṭeq sstut tenna-yas :
“D tidet ay agellid igelliden, mmi-k d izem ger yizmwen, yerna aɛezri ula i wumi-t, maca tella yiwet tgellidt, ala nettat kan i walaɣ tuklal-it, maca wissen ma yuklal-itt”.
Yekker-d ugeldun s tnafxa d tfenṭazit, yerkeḍ sstut-nni yenna-yas : “Anta taqcict ur uklaleɣ, a stut m lebtut, ini-d...”.
Tuɣal tewwi-yas-d tamacahut n lalla-s n tullas i yewwin daɛwessu n imawlan. Qnen-tt ar weẓru ɣef yiri n yilel, fkan-tt d asfel i wat igenwan, teqqel d tamḥbust n waɣzen, kra n win iqerrben ɣer-s yečča-t.
Yekker-d ugeldun ur nessin tugdi d unezgum, yewwi aɛewdiw-is, tikli-s a d-t-etawi ɣer tmeḥbust n waɣzen. Yeggul d tinna ara yilin d zzwaǧ-is.
Ur teskaddeb ara sstut, taqcict tahuskit ɣef weẓru i tt-qnen yimawlan, yettɛassa fell-as waɣzen i teddun ɣef waman (am jizu
). Ma d tabɣest n ugeldun tif-itt tiḥerci-s. Yegla-d s uqerr n Tilla deg ucekkar, s tmuɣli n tenemettant i yenɣa waɣzen, yeskaw deg-s rruḥ, yeɣli am wedrar ɣef waman.
S leḥder i iqerreb ar teqcict-nni, iɣumm-itt s kra uceṭṭid, yeddem-itt ar yedmaren-is. Yessuli-tt ɣef weɛrur uɛawdiw. S leḥder kan i teddun ar lɛerc i deg ara idiren.
Ulac win d-yennan kra i wayeḍ. Susmen kan, ttmuqulun abrid, isekla, iṭij, ifrax d idurar. Ulac akk awal i d-inesren seg yimi-nsen. Ula d ismawen-nsen ur d-nnin ara, teddun kan akken i kkaten wulawen-nsen. Dɣa ma llan wid d-yeqqaren tayri d taderɣalt, di tmacahut-a teqqel d tagugamt.
★★★
Timeḥremt, abernus, lmerǧan d lfeṭṭa, s thuski teslit i tgerrez tmeɣra. Tiɣratin, ṭṭbel, d lɣiḍa, sseḥman-d wat lɛerc lqaɛa. Imdanen ceṭṭḥen, selben akk, ferḥen, dduklen yilmeẓyen d yemɣaren. Sa wussan d sa wuḍan ɣef lɛerc ters-d tmendit, ageldun d tgeldun zewǧen, i igellden d tayri d talwit.
Deg iḍ-nni amenzu, yewwi yisli tameṭṭut-is ar texxamt. Yess-ad tarakna, leḥrir d tsumtiwin. Yeṭṭef afus i tiniḥemmel, yemmuqel-itt deg wallen. Axxam izehher s teɣratin d ccḍeḥ n yergazen d tlawin.
Yeqqel yenna-yas : “Axxam, d axxam-im. Ayen d-imenna wul-im ad t-yeṭṭef ufus-im. Creḍ ayen m-yehwan, ad t-tafeḍ. Maca, atan ucekkar-inna, ɣur-m ad t-teldiḍ, neɣ a d-teddmeḍ ayen yellan deg-s”.
Tislit : “D acu yellan deg-s ?” i d as-terra.
Argaz-nni : “D aqerru n teryel i nɣiɣ. Ur ttqerrib ara ɣer-s”.
Ibeddel wudem-is, tuɣal tenna-yas “Ayɣer i tt-tenɣiḍ ?”.
Argaz-nni : “D taryel”.
Tislit : “Amek akka d taryel ?”
Argaz-nni : “D taryel nɣiɣ-tt, daya”.
Tislit : “Yella wacu k-texdem?”
Dɣa imir i d-yekcem yiwen wergaz ar texxamt : “A yiwet tɣeddart...”
Yekker-d Amennak : “Anwa-k kečč ? D acu k-id-yewwin ? I wumi la tettmeslayeḍ?”
Argaz-nni :“I tmeṭṭut-iw !”
Argaz-nni : “Tameṭṭut-ik ?”
Argaz-nni :“Ih, tameṭṭut-iw, i tebɣiḍ ad tili d zwaǧ-ik”
Yezzi-d yisli ɣer tmeṭṭut-is yenna-yas :
Amennak :“Acu i la d-yeqqar wergaz-agi ?”
Tislit : “Wagi d argaz umi i byiɣ”
Amennak : “Ur berrunt ara tlawin”
Tislit : “Nekk briɣ-as”.
Argaz-nni : “Tura ad iyi-d-tḍefreḍ ar wexxam”.
Yeddem-itt seg ufus-is akken ad tt-yzzuɣer, maca yebded yisli deg ubrid-is. Ur d-yerni awal, yeddem ajenwi yenɣa argaz-nni amcum. Yeɣli ɣef tɣerɣert, yesmar-d idammen. Tǧelleb tislit ar wergaz-nni yellan d argaz-is, teqqim ɣer tama-s, tserreḥ i yimeṭṭawen tettmeǧǧid !
Tislit : “I wagi acu k-yexdem tura ? Ini-d acu k-yexdem ? Ayɣer t-tenɣiḍ ? Ayɣer?”.
Yunef i ujenwi-nni, yuzzel ɣurtislit-is yenna-yas : “Yebɣa a kem-yawi...”
Tislit :“Nniɣ-ak briɣ-as !”
“Tulawin ur berrunt ara !” yenna-t-id s wurfan.
Dɣa terna deg imeṭṭawen, temrareɣ akk deg idammen n wergaz-nni tettru armi tɣaḍ isli-nni iqerreb ɣer-s s tayri d telqeq.
Amennak : “Iyya-n ɣur-i, ḥemmleɣ-kem”. Yesfeḍ-as imeṭṭi. Yeṭṭef-itt ar yedmaren-is.
Ma d nettat d ajenwi i d-tejmeɛ si tɣerɣert. Teɣḍer argaz-is, teẓẓa ajenwi deg ul-nni ur nessin anezgum d tugdi.
Tislit : “Ula d nekk ḥemmleɣ-k ay aggur-inu, ula d nekk ḥemmleɣ-k”.
Teḍleq-as i tfekka-nni yeylin am uceṭṭid ɣef tɣerɣert. Tuɣal teddem ajenwi-nni tenɣa yes iman-is.
Tameɣra teqqel d tanṭelt, tamendit teqqel d leḥzen, tudert teqqel d tamttant, ma d tirwiḥin qqlent d itran, ulint ar igenwan, akken ad irriqen deg igenwan.
★★★
.jpg)
.jpg)
Lidya A. W.