 | | |  |
 |  |  | |
|
|
|
Ttif tameṭṭut i iḥerrzen, wala meyya yergazen.Ttif tameṭṭut i iḥerrzen, wala meyya yergazen. Ssneγ-tt asmi d-tteddu d εemmi-s yellan imiren d yiwen seg yemdebbren n tiddukla Numidya, tettas-d teqqar tamaziγt, ssneγ-tt teḥrec nezzeh, d tin i iceffun i temsirin, mačči si rrehṭ-nni iγef yenna ccix Muḥend « ayen nesselmad, wa yettu-t, wa yettazu-t » teḥṣa d akken tatut d aṭṭan i yugaren tidderγelt, yernu ulamek ara tettu Numidya i yellan d tawacult-ines tis-snat. Ih, nniγ-d Numidya d tawacult-ines tis-snat ! Fiḥel awham, gma-s d amarir di terbaεt-nneγ umezgun Tigawt d wawal, yessetma-s llant cennunt di talilt (tarbaεt) n ccna–nneγ n imeẓẓyanen, yiwet si εmumti-s d taεeggalt di Numidya, ugar γef εemmi-s i yellan yakan d imdebber di tiddukla-nneγ.
Ugar γef imagraden-is ucbiḥen, umεinen, idumen deg weγmis Tafukt, tella yakan d tamedyazt, d tamyarut ; tettaru akken yessefk s taεrabt, yernu mačči d taεerbubt-nni n menwala, imi tikta-s d tid-nni n wemyaru ameγrad (universel) Ǧubran Xalil, teǧǧa kra din, tuγal tettaru s teqbaylit, acku ur telli ara seg wid yettseqqin γer berra, akken i t-yenna Sliman Σazem. D tanelmadt di tesdawit n wehran, d wagi i d aseggas-is aneggaru di « tfurmatikt ». Tanaṣlit, d amedya n tlemẓit i yeddren tatrarit, yeṭṭfen di tnaṣlit. Di tmussni, tuγ-d aẓar si tyessetmatin-agi-nneγ i nettεuzzu aṭas : Malika Ḥmed Zayed, Dehbiya Σebrus, Taseεdit Yasin d Malḥa Ben Brahim ; ma di tissas, tuγ-d aẓar si tmenza-agi-nneγ : Dihya, Tinhinan d Faḍma n Sumar… Yegra-d kan a m-iniγ : Tajmilt-im meqqret, ccan-im meqqer, tugareḍ kra ara d-iniγ fell-am a weltma-tneγ Tanaṣlit. A d-iniγ daγen i tulawin n ddunit merra: « Tasekmut tameggazt » ilmend n wass-nkent agreγlan (08 meγres). B.Ǧamal. (Tafukt, yebrir 2956/2006, uṭṭun 33) Tadiwennit d B.C.Tanaṣlit: tamyarut taqbaylit
Tafukt : Azul a Tanaṣlit. Tanaṣlit : Azul. Tafukt : Tasekmut tameggazt ilmend n wass agreγlan n temeṭṭut*. Dγa d acu i tettxemmim Tanaṣlit, u amek i tettwali deg waddad n tmeṭṭut tamaziγt ? Tanaṣlit : Tanemmirt, ula d nekk si tama-w ssarameγ tasekmut tameggazt i yakk tulawit umaḍal, dγa tameṭṭut tamaziγt anda ma tella, imi, tuklal anuz n leqder d wesnemmer acku d nettat i yettleqqimen aẓar n tjaddit, d nettat i d-yurwen izmawen i yettḥadaren tanaṣlit. Tameṭṭut tamaziγt, telḥa aṭas γer zdat, am nettat am yal tameṭṭut deg umaḍal, tḥerr-d aṭas n izerfan, d akken ttwaliγ, mazal llant tulawin timaziγin i yettidiren di tili, dγa tid n tudrin imi ttwaliγ ttwaḥeqrent, ur sent-tṣaḥ ara tegnit akken ad walint tafat, neγ ad lḥunt γer zdat akken a d-ferḍent iman-nsent di tγerma n wass-a. Tameṭṭut tamaziγt daγen, d tin i yeṭṭfen ar ass-a di leεwayed, di tmussni yakk d uxeddim, γas tewweḍ mebεid, meεna teṭṭef deg imenzayen n tmaziγt d tjaddit, s umata, tameṭṭut tamaziγt tuklal asnemmer d usebγes. Tafukt : Tanaṣlit, d tin i iγran ddeqs n yedlisen, ama d ungalen neγ d amuden n isefra…s umata d acu n wemkan i s-yettunefken neγ ma iḍer-as-d wemkan i tuklal tmeṭṭut tamaziγt ? Tanaṣlit : Tameṭṭut, d nettat i d taεwint iseg d-ttagmen inaẓuren taktiwin n tẓuri, d nettat i d-yesṭerḍiqen tiliwa n iḥulfan di rruḥ n yal amedyaz neγ amyaru. Zemreγ a d-iniγ d akken tameṭṭut, teṭṭef tasga deg waddad n tsekla s umata, dγa tasekla tamaziγt, aṭas i yuran i tmeṭṭut, ama deg wungalen, ama deg isefra, akken daγen aṭas i yecnan fell-as, yal wa d acu n wudem i s-yefka, yal wa d acu n wazal deg-s i iwala. Ad naf win yuran γef tmeṭṭut tayemmat, wayeḍ tarfiqt, wayeḍ yettwali-tt d azamul n tudert neγ n tmurt… Ğubran xalil, amyaru alubnani yenna : « Nekk, ttwalaseγ s kra i yellan d « nekk » i tmeṭṭut i yi-d-yurwen, i tin i d-ilulen yid-i, tecrek yid-i tayemmat (weltma), i tin i d-yezdin iman-is γur-i, tecrek yid-i tudert, i tin i d-yettwaxlqen yid-i, tecrek yid-i talsa…» Awal-agi, yessebgan-aγ-d akken i ilaq amkan n tmeṭṭut akk d wazal-is, yella daγen wawal-nniḍen n ucennay, amedyaz amaziγ Lewnis At Mangellat γef tmeṭṭut i yi-iεeğeben, imi i yesεa anamek lqayen aṭas, mi s-yeqqar : « S kra εzizen fell-i S yisem-im i s-giγ isem Akken ul-iw ad yetthenni Ad iγil mazal-ikem » Mačči γas d aya kan, imi aṭas n wid i wumi d-llint tewwura n tira γef wudem n tmeṭṭut, dγa di tsekla tamaziγt, tameṭṭut amkan-is d uγris. Mačči kan d ayen i yuran fell-as, maca ula d tameṭṭut tamaziγt tekcem amaḍal n tẓuri ama d ccna, amedya « Nna Crifa» imi d tin i d-ibeggnen iman-is deg waddad-agi seg zik mačči ass-a kan, di tsekla tella daγen« Asiya Ğebbar» … Tafukt: Tanaṣlit s timmad-is d tilemẓit tamaziγt yettidiren di temdint n Wehran, d tanelmadt (aseggas-is aneggaru di tfurmatikt) u d tamyarut tamedyazt, nebγa ad nẓer amek i tessawḍeḍ ad tsemmdeḍ akk aya? Tanaṣlit: Tanaṣlit, telli-d allen-is γef ddunit, twala si temẓi-s udem ucriḥ n tudert akken twala daγen udem-is nniḍen uffir; n iγeblan d lemḥan, qqaren wat zik: « Wa tewwet-it lmeḥna ar uεebbuḍ, wayeḍ tewwet-it ar uqerru» zemreγ ahat a d-iniγ nekk seg wid-nni i tewwet ar uqerru, faqeγ si zik akken ulac acu i d-itellin tawwurt i wemdan γer yimal annect n tmussni, ihi, giγ-tt d iswi uγris iγef bniγ u ara bnuγ tudert-iw. Dγa si temẓi akken i ḥemmleγ tamussni, ufiγ-d iman-iw, war ma wwiγ-d lexbar, ttmileγ aṭas γer tira, imi yal aḥulfu ara d-yemγin deg-i, ama di teswiεin n lferḥ neγ n lqerḥ, yettuγal d imeslayen f lkaγeḍ, dγa yetturebba-d daxel-iw yiwen wemjaweğ ger leḥmala n tira akk d tγuri n kra yellan d tasekla , kra yellan d taẓuri. Aya ur yi-yeṭṭif γef leqraya-inu, meεna irennu-yi-d afud ugar akken a d-ferḍeγ iman-iw deg sin waddaden-agi, tamussni akk d tsekla, imi γur-i ta tettkemmil tayeḍ. Tafukt: Tanaṣlit, d yelli-s n twacult taqbaylit yettidiren berra i tmurt n leqbayel. Amek i teṭṭfeḍ di teqbaylit di tudert-agi tamirant ideg ddunit tedda d win ibedden, win i yesεan nnif ad yeṛwu lḥif? Tanaṣlit: « win i yesεan nnif ad yeṛwu lḥif! » ahat! Maca, win i yesεan nnif ad yesεu azal γur wid yesεan azal, ad yeṛwu lḥif sγur widak ur nessin anamek n leqdeṛ neγ n yiseγ, nekk nniγ win i yesεan nnif ulac aḍu i izemren a t-ihuzz akken tebγu teqseḥ tegnit. Nekk γas ulamma kkreγ-d di temdint n Wehran, berra i taddart n leqbayel, maca lliγ-d allen-iw di twacult anda iles i yessawalen d amaziγ, ufiγ-d yemma, baba, jida, … akk iεeggalen n twacult-iw, d taqbaylit i yi-d-ttmeslayen, yes-s i yi-d-ttlaεin seg mi lliγ di dduḥ, ihi, taqbaylit tennerna yid-i, zemreγ a d-iniγ luleγ-d yes-s, tturebbaγ-d yid-s, amek ara s-anfeγ?! Dagi, ad nẓer akken d imawlan i yettleqqimen tameslayt i dderya-nsen, tutlayt n tmaziγt attan ger ifassen-nsen, ma bγan ad taweḍ si lğil ar wayeḍ. Dγa, mi d-tetturebba tayri n tutlayt-iw deg-i, ihi kemmleγ si temẓi deg webrid-nni, usiγ-d γer tiddukla Numidya anda i lemdeγ tira n tmaziγt. Ihi, ma yella ṭṭfeγ di teqbaylit-iw ar ass-a, lemziyya ad tuγal i imawlan-iw yakk d tiddukla Numidya. Tafukt: Nekk ssneγ Tanaṣlit, tella teqqar tamaziγt deg tiddukla Numidya, maca, ddeqs n wid d tid ur tt-nessin ara, yeqqel-asen yisem-agi d timseεreqt. Isem i yezgan seddaw imagraden ucbiḥen, umεinen, idumen deg weγmis Tafukt. Wissen d acu i kem-yeṭṭfen ur d-tettaseḍ ara γer yermad n Numidya? Tanaṣlit: Di tazwara, bγiγ a d-greγ tamawt d akken isem-agi, ass ideg i t-ferneγ akken ad yili d tansa-w ddaw n kra umagrad ara aruγ deg waγmis Tafukt, aya mačči akken ad ferzeγ iman-iw seg wiyaḍ, maca, riγ-as i yisem-agi ad yili d yiwen ger waṭas n yismawen ara d-yegrin deg umezruy umennuγ amaziγ. Ayen i yi-yeṭṭfen ur d-ttaseγ γer yermad n tiddukla, ahat a d-yas wass ad nemmeslay fell-as, maca, lliγ s talγa nniḍen akk d watmaten. Aya ger tacciwin yettuγal γer izerfan n tmeṭṭut, imi dima tettγima tlelli-s tettwarez si kra n lğiha, imi nekk ammer ufiγ ur ttεeṭṭileγ ara γef yermad n Numidya, maca mačči deg ufus-iw. Tafukt: Tanaṣlit, tettaru akken i yelha s taεrabt, ladγa tmal nezzeh γer wemyaru ameγrad Ğubran Xalil, teğğa kra din, tuγal tettaru s tmaziγt, wissen ma s tin n wawwar ( lwağeb), neγ s tin n wecrah, neγ d ayen nniḍen?! Tanaṣlit: D tidet, ttaruγ akken i yelha s taεrabt, dγa ḥemmleγ ayen i ttaruγ imi ḥulfaγ yes-s, mačči kan d acebbeḥ n imeslayen akken ad εejbeγ i medden, ama deg wayen i ttaruγ s taεrabt neγ s tmaziγt. Seg zik ttaruγ s snat tutlayin-agi, meεna s taεrabt ugar imi lliγ ttafeγ iman-iw deg-s akter, maca seg-s γer da uγaleγ xeddmeγ ayen i wumi zemreγ akken ad aruγ iḥulfan-iw s tutlayt n lejdud, s tmaziγt, akken a d-beggneγ i yiman-iw dγa i medden daγen akken ula d tamaziγt d tutlayt am nettat am tiyaḍ nezmer a tt-naru, nezmer a d-nexleq di tira-s ccbaḥa meqqren. Cwiṭ, cwiṭ, uγaleγ ufiγ-d iman-iw ttaruγ akken i yi-yehwa s tmaziγt, u mti i yi-yehwa, dγa “ayen” i yi-yehwan, faqeγ akken ulac amgirred, kra n tikta ara aruγ s taεrabt, zemreγ a tent-aruγ s tmaziγt, ihi, d tutlayt-nneγ i d- yezwar lḥal, acuγer ara nernu i tberranit, ad neğğ ayla-nneγ d tagujilt d imawlan-is llan?! Tafukt: Seg isefra, γer tullist, γer imagraden i tettaruḍ deg weγmis Tafukt, i tura, d acu i tettaruḍ? D acu i tettxemmimeḍ ad taruḍ ssya γer zdat? Tanaṣlit: Tira d lebḥer wessiεen ur nesεi leqrar! D tiliwa i d-yeṭṭerḍiqen di rruḥ, yal ta ẓidet waman-is! Ihi, nekk bγiγ a d-agmeγ si yal taεwint, uriγ isefra, uriγ daγen yiwet tullist attan di tiddukla Numidya, tura bdiγ yiwen wungal i wumi giγ azwel”Amaḍal n terwiḥin” werεad yekfi. Ssya γer zdat ur ẓriγ ara ahat zemreγ ad aruγ isura, tamezgunt… akken i d-nniγ yakan, riγ ad sweγ si yal lεinṣer n leṣnaf n tira. Tafukt: Aṭas i d-yezgan mebεid am tili, zgan qqaren ixuṣṣ waya, mačči d wagi i d amahil iwulmen…i lemmer d kemm i d taselwayt n Numidya, neγ d timdebbert n HCA (Asqamu Unnig n Tmaziγt) d acu n tigawt i yezwaren tiyaḍ i ubaγur n tmaziγt? Tanaṣlit: Asteqsi-agi, yuεer cwiṭ, ur ẓriγ ara ma yella zemreγ a wen-d-rreγ fell-as akken i ilaq, imi ẓriγ ur lliγ ara d taselwayt n Numidya, ur zmireγ ara daγen ad iliγ d timdebbert n HCA , ihi ur zmireγ ara a wen-d-iniγ d acu i ilaqen neγ ayen ur nlaq (Ur yettḥulfu s tirgit ala win tekwa) maca zemreγ a wen-d-iniγ ayen i ẓriγ d akken yiwen ur yettcuḥ i wayen i wumi yezmer a t-yexdem, ahat nekk ur zemmreγ ara ad xedmeγ ugar n wayen i yettwaxedmen ass-a! Targit-iw nekk d tameqqrant am nekk am yal amaziγ d akken “tutlayt tamaziγt ad tuγal d tunṣibt”. Tafukt: D acu unamek neγ uwellih i yebγa a γ-d-yefk umussnaw ameqqran Ccix Muḥend U Lḥusin deg wawal-agi: “Ayen i nesselmad, wa yettu-t, wa yettazu-t”? Tanaṣlit: “Ayen i nesselmad, wa yettu-t, wa yettazu-t”! ssarameγ ad nili seg wid yettarun, imi, “Win ur nesεi ccfaya, ulayγer littkal fell-as”ihi awellih i yebγa a γ-d-yefk umussnaw-nneγ ameqqran ahat d wagi i d-yusan seg wanzi-agi i d-nniγ. Tafukt: D acu i d azal n kraḍ yismawen-agi γer γur-m kemmini: Dda Lmulud At Mεemmer, Dda Muḥend Aεrab Bessaεud, Muḥemmed (Masin) Harun? Tanaṣlit: Dda Lmulud At Mεemmer, Dda Muḥend Aεrab Bessaεud, Muḥemmed Harun, d izumal i γ-d-inejren abrid akken ad nelḥu γer laṣel. Tafukt: I tigi: Dihya (kahina), Tin Hinan, Faḍma n Sumer? Tanaṣlit: Dihya, Tin Hinan, Faḍma n Sumer, d tulawin n tissas, d tid i d-ixelqen amezruy n tmeṭṭut tamaziγt. Tafukt: I wigi: Si Muḥ, Ṭeyyeb Brahim, Farid Ferragi? Tnaṣlit: Si Muḥ d rruḥ n tudert, Ṭeyyeb Brahim d aneglus n tayri, Farid Ferragi d taγect i icennun temẓi, tayri, aḥulfu. Tafukt: S tewzel kan, d acu n wazal i sεan wawalen-agi: Tilelli, tayri, talsa? Tanaṣlit: Tilelli d tabγest n tudert, tayri d tudert, talsa d tayri tuγrist i kra i yellan d rruḥ. Tafukt: Tasusmi, awal, tira? Tanaṣlit: Tasusmi d isuγan n terwiḥt. Awal d udem n tira. Tira d rruḥ n wawal. Tafukt : Tayemat, tagmat, tadukli ? Tanaṣlit : Tayemat d aẓar n tudert. Tagmat d tuyat, d aḥuddu. Tadukli d laman. Tafukt : Numidya, Tamazγa, Tafriqt Ugafa ? Tanaṣlit : Numidya, Tamazγa, Tafriqt Ugafa, d tayemat i d-yurwen tamaziγt. Tafukt : Yella kra n westeqsi, i terğiḍ sγur-neγ ahat, nettu-t neγ nezgel-it ? Tanaṣlit : Ahat yella ! Meεna nekk a wen-d-fkeγ tiririt, ma d asteqsi afet-t-id kunwi ! Ma yella Ğubran Xalil yenna « Nekk ttwalaseγ s kra yellan d nekk i tmeṭṭut » nekk a d-iniγ « Nekk ttwalaseγ s yakk ccbaḥa d-yettlalen di terwiḥt-iw, s kra uḥulfu uγris d-yettnulfun deg-i yal ass, s kra usirem i yi-yettcuddun γer tudert-agi, γas ma teččur d lemḥan, i yiwen wemdan i wumi giγ isem « Amdan Aneglus » i yuklalen anuz n leqder d wesnemmer sγur-i. Tafukt : yella kra n tamawt neγ n wezγan ara d-tefkeḍ i weγmis Tafukt ? Tanaṣlit : Aγmis Tafukt, ssarameγ-as ajuğğeg ugar n waya, akken i ssarameγ daγen ad yaweḍ γer yal afus, mačči kan seg-neγ γur-neγ, imi ilaq ad ttuqten imeγriyen-is, mačči kan di tiddukla, neγ di temdint n Wehran, ilaq ad yeffeγ ar berra, afus deg ufus ad yelḥu ar zdat. Tafukt : Awal-inem aneggaru, neγ n taggara ? Tanaṣlit : Awal-iw n taggara, bγiγ-t ad yili d asebγes i yal yiwen i yesεan deg ufus-is kra, yezmer a t-id-yefk i tmaziγt akken a tt-yesnerni, akken a tt-yessenfali ; a s-iniγ ur teṭṭef ara afus-ik, ger-it-id, aha, rnu-t-id γer ifassen-nneγ, akken ad nebnu lwaḥid llsas iṣeḥḥan i tutlayt-nneγ, i laṣel-nneγ, i wakken a d-nheggi i tsuta ara d-yernun deffir-neγ axxam iṣeḥḥan ideg ara ddarin. Tafukt : Tanemmirt, a Tanaṣlit. Tanaṣlit: Tanemmirt, i yakk iεeggalen n tiddukla Numidya, i iqeddcen s tissas akken a s-cebbḥen udem n tmaziγt di Wehran. Tanemmirt, i wid i yi-yesslemden ad aruγ tutlayt-iw, tanemmirt daγen i weγmis Tafukt i yi-d-yellin isebtar-is akken a d-lliγ ul-iw. Tadiwennit i d-yelqeḍ Ğamal Benεuf Tafukt, Uṭṭun 33, Yebrir2956/2006. * Tadiwennit-agi tettwag ass : 8 meγres 2006. Tamawt: “Tanaṣlit” d isem i tefren i tira (d isem s wayes tettaru), ihi a yi-surfen imeγriyen imi d isem nniḍen ara afen di tdiwennit i d-yeffγen deg weγmis Tafukt.
Asabter yellan deffir wa | Asabter n zdat
Smaïl Medjeber
- Tinin-is...Azul fell awen, Tannemirt nwen i tejmilt agi i tgam i tmeṭṭut s umata, assagi n 8 meγres. Tannemirt i Essaid AT Mammar γef usefru ines, issεan lmaana tamuqrant s taγuct is ḥninen, ziḍen, yesergigen ulawen. Qaren : deffir yal argaz amuqran, tella tmeṭṭut qaren daγen : tameṭṭut yeγran, d agdud ara yeγren. Tameṭṭut d lsas b wexam, d ajeggu alemmas. nsâa aṭṭas imedyaten, d itran n tmazγa, d izamulen n tilawin timaziγin, n tilawin n Ddunit s umata. Tannemirt nwen agim n tikal i tejmilt-agi icebḥen. Smaïl Medjeber
- Tinin-is...Surfet-iyi, uzleγ as-iniγ i tmeṭṭut-iw "assa d tameγra-m, d tameγra yelhan, ar am dyawin lisser d talwit" ttuγ ad awen d iniγ aya: Asefru d taγuct n Essaïd yesmekta-y-id Dda Sliman Azem, ad yilli ddaw n laanaya n Illu, d cna ines anda is yerra tajmilt i tmeṭṭut: "a tameṭṭut, a taqvaylit, a tin γef yebna wexam Ṣbaḥ, tameddit, argaz wessit aken ad yeddu s lewqam..." Ǧamal Benɛuf
- Tinin-is...Abuddu ilmend n wass agraɣlan n tmeṭṭut.
Azul fell-awent/ akent. A yi-yili d iseɣ meqqren akken ad farṣeɣ tagnit-agi n temlilit-nwent/nkent, ara tgemt ass-a n 8 meɣres 2007 γef 15 t 00 , deg usideg ( axxam) n tiddukla Numidya n Wehran, ilmend n wass agraɣlan n tmeṭṭut; ideg ara went/kent-ssirmeɣ tazmert, talwit, liser, tayri d tummda n wayen yakk tessaramemt ( i nessaram akk). Ahat ur ttafeɣ ara awal yugaren awal yenna Dda Lmulud: “Tamaziɣt ur tḥerrem ḥedd, d argaz neɣ d tameṭṭut, daɣ arrac uzekka d yemma-tsen ara ten-id-irebbin…” Ma tessaweḍ-d tiddukla Numidya ɣer wanda i d-tewweḍ assa-a, mačči s sshala kan, maca, s waṭas n ccḥani, s waṭas n lmerrtat d waṭas iseflan…ɣas ḥṣumt aṭas n yir ẓẓrubat i nekkes, aṭas n wuguren i nebrez deg webrid n tenfalit, aṭas n yir tikta i nesfeḍ seg iqerray n yemdanen, ladɣa ɣer leqbayel. Cfiɣ am wass-a, ɣef wasmi d-tusa tmeltaɣt tamezwarut ( Weltma-tneɣ Fiḍala Suɛad, lall n tmacahut-nni “ Tuɛwijt iḍarren”, ara d-nemmekti di lxir) deg useggas 1990, tenna-yi-d: Ma llant yid-wen tulles?! Rriɣ-as s waṭas usemḥissef: Ulac a weltma, d kemm i d tamezwarut. Cfiɣ daɣen i wasmi i d-nessuli tameṭṭut ( weltma-tneɣ Yamina, tura tessnem-tt akk, d tabugaṭut) i tikkelt tamezwarut akken a d-tezg deg usayes ɣer tama n win ara yessremden asarag i nga assen di teɣremt n yedles d tẓuri n Wehran ( paco); assen aṭas n yemdanen i yeččḥen, gar-asen ula d kra seg iɛeggalen-nneɣ i yessuturen ass-a izerfan n wemdan akk d tagada ( amsawi) gar yergazen d tulawin… Annect-a merra yemmal-d tikli n lewqam i d-newwi. Maca, mazal abrid yessawen, ur yessefk ara ad nebrut i ṭṭbel deg waman, ur yessefk ara a ɣ-yawi lxuǧa n ccḍeḥ, izerfan-nneɣ a ten-in di tussna akk d tmussni, Tamaziɣt attan deg tira d welmud, mačči di ccḍeḥ… Akken ur ssuguteɣ ara awal fell-awent/akent, yegra-yi-d kan a tt-kfuɣ s kra n tefyirin seg usefru n Benmuḥemmed: Ɣas ma grarbeɣ-d seg wedrar Ɣas ma ḥemmleɣ idrimen Ɣas ma zmummgeɣ i lǧar Ɣas ma kniɣ i imeslayen Ur tettuɣ tin i yi-d-yurwen D ucewwiq i yi-yezzuznen..” * A yi-yessuref umedyaz-nneɣ ameqqran Benmuḥemmed imi ḥṣiɣ zegleɣ kra seg usefru-agi-ines. Wehran ass n 08 meɣres 2007/20057 Ǧamal Benɛuf
Ğamal Benεuf
- Tinin-is...Azul a Dda Smaεil. Ssarameγ di talwit i tettiliḍ ay asalas n timmuzγa. Cerheγ nezzeh im d-ufiγ isem-ik dagi deg wesmel, acku mačči d menwal i telliḍ. Wissen ma tecfiḍ fell-i dγa, nemlal geddac d tikkelt di Dzayer neγ di Tizi-Wezzu? Ilindi kan i s-teqsaγ fell-ak gma-tneγ Leḥsen Beḥbuḥ, nemlal nekk yid-s deg Wat Wartilan. Wissen anda d -yegra dγa gma-tneγ Ḥusin Cerradi? Ussan-nni yezrin i d-yura gma-tneγ Leḥsen yiwen umagrad deg weγmis Iẓuran γef temsalt-nni n 1976; yuγ lḥal zzmeγ-t acḥal d tikkelt, nniγ-as arut-d γef temsalt-agi. Γriγ daγen tiγri i d-yersen deg wesmel, yerzan yir addad ideg tettidirem,ssemḥissifeγ aṭas γef waya, si tama-inu aql-i ad ssiwḍeγ isali-agi i wid izemren ad allen (ad εiwnen) tawacult n gma-tneγ Muḥemmed ( Masin) Harun, a t-idel "Wednaw"( akka i s-yessawal netta i Rebbi) s tmella-s ( rreḥma-s). Wissen anwi yecfan ass-a γef usefru-nni n Harun: "Amek ara nili d aklan, Ur nezmir d imaziγen" neγ winna akken " Tamaziγt neγ aẓekka, d wagi ay d abrid n trugza" Aql-i a d-uγaleγ kra n wass γer temsalt-agi. Tasekmut ( lεid) tameggazt i yakk tulawin n ddunit. Tanemmirt. Ğamal Benεuf Atlas Nat Wemsed
- Tinin-is...Azul. Ass-a, yiwen wawal kan ara d-iniγ, acku aql-i buṣaγ imi d nekk i yesskellfen s usewwi d tarda iceṭṭiḍen, yemma-nni teffeγ ad tebbuḥru γef yiman-is. Jjmiε liman ar yuεer leqdic n wexxam a ziγen! Tasekmut tameggazt i yakk tulawin n ddunit, ladγa tidak-nneγ: Newwara, Tanaṣlit, Zahiya, Tamaziγt, Nna Fati, Taḥemmut. A yi-yekkes Rebbi ar d rkunt tqerray-nwen di tkuzint a Dda Ḥemmu akk d Winna " ay imcumen". Ruḥet ad tessewwem tikerbabin γef yiman-nwen! A k-d-yefk Rebbi tin ara k-ijemεen a Dda Ḥemmu. Aṭlas ameddakel n tulawin. Aṭlas N at Wemsed
- Tinin-is...Azul fell-awen (t) Seg wakken teẓwer, tessen ad temmeslay Tnaṣlit-agi-nneɣ, ar d as-tiniḍ d “ tamɣart takidart”, lall n 90 iseggasen, ɣas nettat annect “ubuntu” n ddexxan! Ɣas werɛad tewwiḍ aswir n yemyura imeqqranen akka am “nekk”, maca, s yixef n tqerruyt n Dda Ḥemmu ar tewwi-d iman-is nezzeh. Afud igerrzen a weltma Tanaṣlit. Ass-nni n wemhad ( lexmis) ɣef 15 n tmeddit teḍra yiwet n temlilit yettwagan di Numidya n Wehran, ilmend n wass agraɣlan n tmeṭṭut; ddeqs n tulawin i d-yusan ɣer temlililt-agi, yernu usant-d akk cebḥent, d acu n rrwayeḥ, d acu n lmakkiyaj, d acu n tmelsiwin-nni i lsan, lḥaṣun d ayen i d tameɣra! Yeḍra yiwen weskasi ɣef waddad I tettidir tmeṭṭut di Dẓayer, maca, a tawaɣit-ik ay wul!... Tigwti si tidak-agi tehwa-yasent ccariɛ, qqarent-ak : “D lislam i yefkan izerfan i tmeṭṭut”! Ma d nekk a sent-iniɣ : Awer d akent-yeffeɣ lhemm, awer tekkremt seddaw uḍar n yergazen, awer tekkremt seddaw leɛnaya n tiɛɛurebt tineslemt alamma tefna ddunit”! Di taggara ččant tigaṭutin, swant tigazuzin. Tasekmut tameggazt Tamawt: Nekk ur ḥḍireɣ ara, acku ugadeɣ bu tjernant I yettgallan deg-i; ayen d-nniɣ d ayen I yi-d-tessaweḍ Nna Ququ (Tameṭṭut n Dda Qiqi) Aṭlas N at Wemsed Aṭlas N at Wemsed
- Tinin-is...Tura kan i yi-d-yewweḍ isali-agi: Nna Newwara tessufeɣ aqziḥ ( aydi)-nni-ines abezṭuḥ (amejṭuḥ) akken ad iḥewwes, ass-nni n lexmis (08/03/07) akken tewweḍ ɣer uberreḥraḥ-nni n meɣres, isuḍ-d yiwen waḍu yessengugel merra isekla yellan, dɣa yeɣli-d fell-as uceqlal-nni n “turifal”. Aqziḥ-nni-ines yemmut menṭeq, ma d nettat temneɛ! Ad yeg Rebbi anda teddiḍ d tafat ( deg wass) a Nna Newwara. Aṭlas N at Wemsed neɣ “Nat Ssefsed”, wissen?!
Amnay
- Tinin-is...Tameγra tameggazt a Yaṭlas... Amucar
- Tinin-is...S tidet kan di ccaw ur d yi-yeɛǧib ara yisem-agi “ Tanaṣlit” i tefren i yiman-is temyarut-agi, maca, segmi ɣriɣ iḍrisen tettaru akk d tmuɣliwin i tesɛa, yuɣal yeɛǧeb-iyi yisem-is. Riɣ a s-fkeɣ kra iwellihen, atnad: Tira-m tgerrez nezzeh, tegra-d deg isental iɣef ttaruḍ, ɣurk ansi i m-qqaren aru aya neɣ ayen nniḍen! Aru ayen tettḥulfuḍ d wayen akk i d am-d-ibanen i kemmini d ṣṣwab. Ula d tayri, iḥulfan d isental teḥwaǧ nezzeh tmaziɣt. Yenna ubabat-nneɣ Mulud At Mɛemmer: Ma tenniḍ-as i wemyaru :” aru aya, neɣ ayen nniḍen” ɛudd tenɣiḍ-t. A m-d-hduɣ kra n tefyirin seg tezlit-agi ucennau Si Muḥ : « Tin i kem-icuban ḥṣu kan mazal d-tlul Tinna akken ur d-nlul ɣer ɣur-i d kemmini” Ur ttak ara awal i Aṭlas-nni ameslub, d acu kan ɣas ur t-ssineɣ ara iban-yi-d d anecraḥ kan ɣef yiman-is; ḥqa i kemm d acu ara tiniḍ deg-s?! Tanemmirt, afud igerrzen a weltma. Amucar
Bu teɣyult
- Tinin-is... “Tewweḍ tfidi s iɣess”, “tayerza tewweḍ s aḥdid”, mmi-s n Wemsd yettwawweḍ tikkelt-a! A tin yexdem Amnay amcum! D acu n lmeɛna I yesɛa wawal-agi i d-tenniḍ: “ Tameɣra tameggazt ay Aṭlas”?! Yerna tenniḍ-t-id ilmend n tmeɣra n tulawin, ass 8 meɣres?! Ihi ɣas ḥṣu aya, ay Amnay n plastik, ay amcum: -Tamezwarut: Nekk, d argaz mačči d tabergazt! -Tis-snat: Isem-iw Aṭlas mačči “Taṭlast”! -Tis-kraḍ: Tebheddleḍ-iyi zdat n tmeddukal-iw, lemmer i yi-t-id-tenniḍ kan gar-aneɣ, yili ulac aɣilif. -Tis-kuẓ: Ɣur-k aseggas, ssya ar 8 meɣres 2008, a d-tessutreḍ deg-i asuref ( s teqbaylit n Zidi-Muḥ, --am tagi tettmeslayeḍ keččini--, qqaren-as: “A d-teddumandiḍ pardun”), ma ulac a k-ssegrirrbeɣ taɣyult-inek di Taxuxt. Ruḥ ad tekseḍ tizit ɣef yiman-ik! “Jjman-fu” deg-k! Bu teɣyult
ttir areqman
- Tinin-is...azul Hemmleγ ad γreγ ayen d-ttarun wigi nneγ s tagi nneγ maana yalwa issexdam "pseudo"!ayen ?Nekni meqqar d imeγriyen menwala ulac fell-as!ma d kenwi a imyura fket-d ismawen nnwen ad kwen-nissin!! Ma ḍelmeγ staγfiṛellah!! Amnay
- Tinin-is...Atan a ṭṭir areqman (aṭas n tlawin nneγ i yettsemin i warraw nnsent s yisem-a)
"" Tadiwennit i d-yelqeḍ : Ğamal Benεuf Tafukt, Uṭṭun 33, Yebrir2956/2006. ""
Ixuṣ kan ad yernu uṭṭun-is di lbanka n "xalifa", neγ a ṭṭir?? Taqcict isem-is tanaṣlit (acekkit), ur ttnadi ara nnig n waya.
Nek seg yemyura, isem-iw Amnay, ḥemleγ tibexsisin akk d tbirratin tikwal akka! Azγal yezrin, txuṣ tardast akken ad rekḍeγ amcic s "uvilu" (lliγ swiγ snat n tbirratin, dayemmi!). Cwi kan yerwel minuc-nni s icelγumen-is, wannag aql-in gliγ s temgert-is. A t-erreγ d Čekčuka (ttuγ ur k-d-nniγ ara: hemleγ daγen čekčuka!). Akka! Akka i teddun lecγal a ṭṭir areqman εzizen am seksu di tmeγra. Aql-in da a xali-s, ma yella γur-k kra n westeqsi, smi-ed ur ttagad.
Amnay-nni i ssnen awk medden! Amnay
- Tinin-is...Awwah a yaṭlas n jeddi-s n wemsed: ur tegziḍ ara ula d tappiyunt deg wayen ik-d-nniγ. Tura sel-iyi-d akken iwata a yaṭlas: 8 di meγres d tafegla n tlawin εzizen (limer mazal dda Sliman, wannag atan yessuli-yas kra n ucewwiq am taγect-nni akken n "19 di meγres"). "8 meγres, fγent-ed tlawin!" Deg lxir kan...
Tura kečč a yamedyaz n Lḥasi, yeṭṭef-ik lḥal tesεeddaḍ tameγra di tdukkla-nni n Numidya akk d tezwawin-nni nneγ: mačči yugar tameγra waya? Tulawin ḥeṛṛent-ed ass nnsent, kečč tḥeṛṛedḍ-ed a tt-ttekkiḍ yid-sent!
Tameγra tameggazt i tlawin nneγ..
Wa yeqqar i wa a Yaṭlas, a yargaz lεali! ttir areqman
- Tinin-is...azul Ur ttnadiγ ara ad k_issineγ a Amnay la kečči la tin iwumi semman tanaṣlit (woaw!!!!) Ad k-d-iniγ snat temsal neγ tlalta: Ma tesseḍ lbirra neγ tḥemmleḍ čekčuka c'est ton probleme! Ma tnehhṛeḍ abilu annaγ-ya! Bγiγ ad k-d-iniγ awal agi"tanaṣlit" i ss i tettzuxxum ikka-d si taarabt "el aṣl=aẓar "s tagi nneγ; ihi zzux ulayγer!!! D tagii tilelli n tmettut ar leqbayel;i γef d-ttmeslayem acḥal-aya: Deg wemkan n tnaṣlit terriḍ-d kečč!!I nettat aani teggugem!! Ad kwen-id-wajhent ma d tagi i d tilelli n tmettut neγ aad tilelli n umeslay ṭeẓ et re-ṭeẓ a les brobros! Iwid yumnen s teqbaylit tar taḥraymit AZUL tar = "war "au feminin;"mebla" s teqbaylit; "sans" en français
Amnay
- Tinin-is..."taqbaylit wer taḥraymit" - As-tiniḍ yuγ-ik lḥal zdat iccenga inek! uh uh! Ur teḥwağeḍ ara ad serseḍ ayen n ukasan (tkaruhit) γef ulac.
G.t.: ur ssineγ ara anta i d tanaṣlit. D tamyarut s teqbaylit, daya i yellan d axatar. Sers tura iman-ik di terkent am kečč am yeqbayliyen. ...a "yafeḥli"
Amnay
- Tinin-is..."taqbaylit wer taḥraymit" - As-tiniḍ yuγ-ik lḥal zdat iccenga inek! uh uh! Ur teḥwağeḍ ara ad d0serseḍ annect-nni n ukasan (tkaruhit) γef ulac. Γef ulac a ddin rreb!
G.t.: ur ssineγ ara anta i d tanaṣlit. D tamyarut s teqbaylit, daya i yellan d axatar. Sers tura iman-ik di terkent am kečč am yeqbayliyen. ...a "yafeḥli"
ttir areqman
- Tinin-is...azul Ur d-ssriseγ acemma n tkaṛuhit!Rriγ-ak-d ,d aya i illan!amek d-terriḍ deg wemkan n tanaṣlit ma ur tt-tessineḍ! d l'avocat des pauvres!!! Ur k-terra ara tmara ad d-tazneḍ tiririt tis snat akken d-tessedduḍ "ddin ṛebb"zaama cufuni ya nass nek d abiṛbiṛ regmeγ ddin!!!!! Ad k-id-aazzint; Tar takaṛuhit
Bu ccfaya
- Tinin-is...Azul fell-awen. I Amnay d Ṭṭir Areqman A Ṭṭir areqman A bu tferrawin Ɛelli deg igenwan Ẓur-d akk tudrin Ekk-d d iḥerqan Tegluḍ-d s tbexsisin Amnay yesseblaɛ imetman Yettinit d amuḍin Ad yeḥlu seg waṭṭan Ma yezri-tent s kra n tebyarin Ay ack-iken ay imeddukal. Yelha yid-wen uqeṣṣer d unecreḥ, ɣas ma ččan-aɣ wurfan n ddunit. Bu ccfaya
Ǧamal Benɛuf
- Tinin-is...Azul fell-awent/ awen
Tanzeɣt usiwel “ a” neɣ “ ay”, attah wamek ara tt-nesseqdac: “ a” i yisem ibeddun s tergalt (Consonne): A mmi, a Newwara, a Ǧamal, a Winna, a Tanaṣlit… “Ay” a tt-nesseqdac i yisem ibeddun s teɣri (voyelle): Ay Aṭlas, ay Amnay, ay Akli, ay argaz, ay imaziɣen, ay uccanen… Ihi, fiḥel a tt-nettaru akka: A yaṭlas. Tagi, d Tamawt kan, fiḥel ad terfum. Tegra-d di tagi n yismawen, ahat ad yiɣzif wemrar-is, a tt-neǧǧ i tikkelt-nniḍen. Maca, yessefk ad negzu aya: Tamezwarut: yelha ma nessizdig tilufa-nneɣ, ɣas ma ur nessin ara, ad neḍfer iɣlanen ( leǧnas)-nniḍen i ɣ-yezwaren di taɣult-agi n tira. Tadiwennit-agi d temyarut Tanaṣlit, teffeɣ-d deg Weɣmis “ Tafukt” n tiddukla Numidya n Wehran, am wakken i tt-id-nniɣ yakan. Maca, acimi i d-seddaɣ annect-a?! Acku ma turiḍ kra n weḍris, yeffeɣ-d di kra n weɣmis, neɣ di kra n wesmel, ɣas ɛudd d ayen yeffeɣ-ak afus, mačči inek kan weḥd-k, ttalasen deg-s wiyaḍ… Ilmend n waya i d-seddaɣ isem n wemɣmis, isem n tiddukla i t-id-yessufɣen, azemz d tegnit ideg d-yeffeɣ… Ula d isem i tefren temyarut-agi, wwiɣ-d fell-as awal, akken ur wehhmen ara imeɣriyen ara tt-yeɣeren i tikkelt tis-snat. Yella dɣa di lemtel “ Annar akka i yettwarwat, ma d yelli-k wi yebɣun yeɣ-itt” . Tamawt: Nekk d amjaḥ ay lliɣ, mačči d aneɛmar; Ur sɛiɣ taxriṭ ɣer “ Lxalifa, neɣ ɣer wayeḍ. Tanemmirt. Ǧamal Benɛuf
Amɣar
- Tinin-is...I Mmi-s n Wemsed
Ay Aṭlas, a Mmi-s n Wemsed Allaɣ-ik yeǧhed Yemla-d acḥal d lbaḍna Timital-ik ulaḥedd Am Si Muḥend U Mḥend I d aɣ-d-yeǧǧan timenna Di tissas tecbiḍ ayrad Yid-k ma nedda-d Mačči d asqizzeb waya.
Akken t-nnan wat zik : « Win i d-yennan tidet, ad as-semmin ameslub”. Ma d Si Muḥ, yenna: “Semman-ak ur tessineḍ Semman-ak d bu nniya I tselbi-k i wumi tselleḍ Deg wid i k-yecban neɛya Mi tekkreḍ a d-tiniḍ awal Teṭṭixxireḍ-as ad yelḥu Wid yessexdamen lecɣal Kkaten azrem s aqerru Azrem d ayagi d-tenniḍ Aqerru-s d keččini”
Amɣar
Taninna
- Tinin-is...A Ṭṭir Areqman Ala mmi-s n Wemsed i k-ilaqen ay "agerfiw afberkan". hakim
- Tinin-is...azul,
aḍris-agi ur t-teγriγ ara d accu kan γriγ ayen i d-tennam fell-as MST:-)
Amer neḥṛic ahat tili a nesseqdac "Anmager" akken a nemmeslayet af necγal-agi, waggi macci d amkan-is... mi ṣafiryan ṣafiryan...
Mass Ğamal: tamawt ines s wazal-is axaṭer nekk yerwi-yi "a" akw d "ay" aggi... d accu i yirwin diγen d sik aṭṭas i d-yeqqaren "azul Muḥend" neγ " azul leflani..." nekk af akken walaγ yella d accu ixussen, ulac "a" neγ "ay", tura amek i ylaq ad d-nini "azul a leflani" neγ akken nniḍen, aṭṭas i yesseqdacen "azul" am "salut" di tṛumit. Yern ula d "azul" neγ "azduz" akken i s-yeqqar muḥya ilaq ad d-nuγal γur-es, nekk ur ẓriγ ara ansi i d-yekka, yerna zaama erriγ iman-iw d amazir :-)
Tanaṣlit: semḥaγ kan nessexleḍ ṭumaṭic d lbaṭaṭa seddaw weḍris-agi inem.
ttuγ pisk tebbwim-ed akw isefra ula d nekk d nnuba-w ad d-awiγ yiwen, yeqqar-as winna n zik-nni:
A ṭṭir yufgen am yilef D azegzaw am tqabac εeddaγ-ed tibḥirt n lleft ṭumaṭic rrfed af yiman-ik :-) Amcum-nni
- Tinin-is...A Ḥakim,
Asefru-agi d-tewwiḍ n Robert n Micli ( Michelet ) a t-id-yebder wayen yelhan, ata w´amek i yella yeqqaṛ-as:
A ṭṭir yufgen am aγyul, d azeggaγ am tqabact. Lwaldin d-nnṛebba ṛuḥen, am yewtal ufgen, εellan. A win yettweḥḥiden axellaq, yewted wedfel di ccetwa.
A wer d-yerr wemcum-nni n Wehṛen " amcum n tidet" tixnefyac-is γuṛ-i. Mouloud Kacem
- Tinin-is...Mselxir fell-awen,
Nekk a d-iniγ am Hakim "azul" ur yelhi ara, mači d taqbaylit. Ilaq a nessexdem awalen n teqbaylit akka i tt-id-nufa, akken tettqeddem deg tudrin akk d lbaladyat. Nekk ḥemmleγ a s-sleγ i Abderrezak n BRTV εla-xaṭer iheddeṛ taqbaylit iṣeḥḥan, tin akken nheddeṛ deg lqasmat zik. Llan wawalen nudan lεulama fell-asen aṭas di niṭaq n teεrib akken a ten-id-afen am "eciyuεiya", "etiqniya", "elmuṛecceḥ", "lmudir"...ilx. Ass-agi ilaq a nessexdem imeslayen-agi imi s lfeḍl n l'ENTV uγalen iqbayliyen fehmen-ten akkit ḥemddullah.
Ttemsaw εla xir hakim
- Tinin-is...Aba baba... arğu arğu a Mouloud... ur d-nniγ ara "azul" diri-t... mmeslay kan dinna af yiman-ik a mmis tmurt... nekk yid-ek ulac d accu iγ-icerken...
Nekk bγiγ kan ad ẓreγ ansi i d-yekka, ttnadiγ ad fehmegh daya...
Ruḥ tura ar librurbu... ad d-gren fell-ak lbaṭel xas ur texdimeḍ... ḥaca win ur nezmir i kra...
ttir areqman
- Tinin-is...azul a ğamal bγiγ ad k-d-rreγ γef tamawt nni inek i d-iqqnen ar tenzeγt "a" Ala ur d-iwwi ara ad tt-nettaru "a" sdat tiγri neγ "ay" sdat tergelt!Imi tazelγa d nettat yakan maca d isem tt-id-iḍeffren i-ibeddlen m'ulac ad nuγal ad nettaru taqbaylit "phonetiquement" a baba a yemma a argaz a tamettut!D timlilit nni n "a" d teγri nni n wawal i d-ifkan imesli agi "ay"! Acku tanzeγt agi ur tettarez ara awal axxam n wexxam axxam a axxam La rencontre de "a" et la voyelle du nom qu'elle precede qui produit le son "ay"! C'est dangereux si on se met a ecrire tous les sons produits par la rencontre des differentes voyelles Γef waya ad naru: a axxam d acu i k-yuγen a abrid ttun medden a arrac nneγ Γuri ddeqs n temsal i bγiγ ad d-bedreγ γef tira n teqbaylit maana ad d-yass wass nnsent Tanemmirt ik a ğamal amnay
- Tinin-is...
Mselxir εlikum a xuya lmunaḍil Mouloud! Atan ma yella ur teεlimeḍ ara, nnuwab n lluma ntaxben yiwen n lqanun amaynut n ddayrat d lwilayat. Lakkinahu, yeḍher dakken lewzir n ddula d ccuêun n berra, iga el-imtinaε γef lqarar agi.
U ssalam εlikum u temsaw deg-sent! Ad d-iketter rebbi lmunaḍilin
Lmunaḍil Σebderẓaq si Brtv!
ttir areqman
- Tinin-is...γAzul A Amnay bges i uaudiw Abrik γer at nniyya Siweḍ-asen akw sslam-iw Si ğeṛğeṛ γer Guraya Γur-k ad tettuḍ azul-iw specialement i BU CCFAYA
Ar TANINNA ini-as ayen γur-i qessiḥet Yal ṭṭiṛ s ṣifa-s wa icbeḥ wa icmet Ma tettu γas aiwed-as ula d taninna berriket
Γef mulud qasem sellem ameqran n ccuaaṛa γef lluγa nneγ ilzem ad necrek lxawa m'ulac ad nenhazem ma yella un netaḥedd ara Amcum n tidet!
- Tinin-is...Azul. " AZUL" yekka-d si ttergit, qqaren-as :" Ahul", imi " z" n teqbaylit, yettili d "h" s ttergit, amedya: Azeggaγ=aheggaγ.Izi=Ihi... D bu tqerruyt-nni n Dda Ğamal i yi-t-id-yemlan, yernu d tidet, ufiγ-t deg wedlis-nni n Ḥamid Ḥamuma " Aweffus uselmed n Tmaziγt". Attan ad tili yiwet temlilit γef tira n tmaziγt, di Barṣulun, lewhi n taggara n yebrir, win, tin yebγan deg-went ad tettekki, γurk ansi tettγimamt dinna! "Ay" d "a" akken i k-n-yenna Ğamal i tettwaru, mačči akken i tesserwateḍ akken kečč, a gma! Jjmiε liman ar εewwleγ-d fell-ak, a k-ssnecweγ a Ṭṭir areqman, maca, tesεiḍ ẓẓher! Attah dagi i tella tcebḥant-nni n " ssiber", aḥeqq Jeddi Amsed, d " tpirucin" akk yessefsed, ar tewwet " lamaṣ" di tqerruy-iw! Bla qessam ar yesbek wallaγ-iw! Ar azekka, ihi! Ǧamal
- Tinin-is...Azul ay afrux ! Nnan-as : Anwi i kem-icekren a tislit ? “D yemma teḥḍer xalti”! Akka i k-teḍra ay afrux.
S tidet, yiwen ur yelli d abugaṭu n wayeḍ, maca, ṣṣwab iban, rwel neɣ qqim! 1-- Azarisem” Tanaṣlit” yekka-d si taɛrabt, i yisem “ Ṭṭir areqman” ansi d-yekka?! Yernu d kečč i t-ifernen i yiman-ik, mačči d nekk, mačči d medden. “D rray-ik i tt-ixedmen” I tenna Ḥnifa. Yernu ma kra n tin d win i wumi d-yekka wazarisem-ines si taɛrab, atan mačči d amaziɣ, terwi! D cu-ten ɣer ɣur-k ihi wigi: Muḥend Aɛrab Besseɛud, Muḥemmed ( isem n tidet n Dda Lmulud) Mɛemmri, Salem Caker, Muḥemmed Harun, Ṭawes Ɛemruc,?! Ihi ɣas ɛudd-iten mačči d imaziɣen akk! 2—Ma yella ur nettzuxxu ara s tin yettarun s tmeslayt-nneɣ, akka am Tnaṣlit, s wayes ara nzuxx ihi?! 3—“Ṭyar”=karuh, neɣ akrah! Ansi i k-d-yekka wawal-agi? ansi t-id-tleqḍeḍ?! Efk-d kra n wanza ( ttbut) fell-as, d akken qqaren-t. Ɣas yella yiwen wawal am wa, maca, s unamek ( lmeɛna)-nniḍen: “ iṭeyyer-iyi-tt”= yessufeg-iyi-tt: yesserfa-yi-d. Yella daɣen s taɛrabt n Wehran: “ṭeyyerha-li: yessufeg-iyi-tt: yesserfa-yi-d. Yernu yekka-d si taɛrabt “ ṬR”, am netta, am tigwti ( mačči akk) n yismawen izeggiren s tergalt (Consonne) . Ihi, nekk a k-n-iniɣ: S war takesna. “ TAKESNA”= karuh, neɣ akrah. “Takesna” d awal i d-yekkan si teqbaylit, nesseqdac-it yal ass di tudert-nneɣ: Ur uksaneɣ… Yesseqdec-it daɣen yiwen umussnaw n tmaziɣt, isem-is Kamal U Ẓerrad, di tezwart i iga i “ Timlilit n tɣermiwin”. 4—Anagar kan asmel-agi i ɣ-d-yegran nettaru deg-s tamaziɣt, a wi yufan ad neṣṣehras ɣef tira n tmaziɣt, ɣas ma ur nessin ara, ad nelmed. * Ur tettɛeṭṭil ara a k-n-terr Tnaṣlit ɣef yesteqsiyen-inek. S tayri d tegmat. S war takesna d ddɣel. Ǧamal Benɛuf.
War isem
- Tinin-is...Azul a mass Ben3uf,
ṭṭiṛ aṛeqman-agi tedṛay-as a Idir-nni yettaznen itbiren m´akken ttaznen medden ledyuṛ.
Ma yella ifṛax d ledyuṛ, i yetbiren dacu-ten?
Ula d adebbeṛ-is a winna n Idir γef Zidan.
Ihi tura war akk tuzya d tunḍa, yessefk amdan ad izeṛ takesna ffγentt-id wacciwen mgal asmel-agi d wid akk yettarun s tmaziγt tazwawt.
Tanṣlit d tidak yettaken anzi γuṛ-s refdent ssenğaq n usirem-nneγ.
Ur reffu ara a mass Benεuf!
War isem-nni k-yesserfan yiwet n tikkelt.
ttir areqman
- Tinin-is...azul D taγaḍt ulukan tufeg!D acu i d laağeb agi nnwen?Ur nesai lḥeqq ad d-nemmeslay?Xah !d acu-k kečč ad yi-d-temmleḍ ma akka neγ akka i ttarun taqbaylit?Les suppletifs nni i d-iḍeffṛen ur sen-d-ttarraγ ara ; ur uklalen ara! mmektaγ-d les methodes nni n lḥukuma n lanğiri:yal m'ara d-immeslay yiwen u ixulef ṛṛay nnsen: ad s-inin d lberranii t-id-iaemmṛen magal nneγ!!!Win d-ihedṛen ad iqqen aγyul! Tennumem tettmyeckaṛem kan gar-awen!Ad d-iniγ ayen ttxemmimeγ bγut neγ qqimet!ad wen-ẓmiγ lebṣel s allen a wigi tt-itturaren d lemxax!!!! Nekk d ṭṭir areqman ittfgen deg igenwan ;ur d-icqi deg imqerqar ittaeggiḍen deg izilan!! ttir areqman
- Tinin-is...Azul meme i ğamal Iṛuḥ ads-igeḥḥel;isderγel-itt!!! Zaama tessawleḍ-iyi- d a afṛux axaṭeṛ "ṭṭiṛ" d awal n taaṛabt!!ula d afṛux d taaṛabt ..........isem-is s teqbaylit:agḍiḍ !di bgayet akka i s-nessawal i wefṛux!!annaγ meqqar tessneḍ bgayet?mačči Bğaya a winnat!!! Amnay
- Tinin-is...War-isem iwala-tt akken iwata! A yimyura nneγ, ur ṭṭeggiret ara ukud nnwen d wayen ur nesεi azal! agerfiw-a iεemd-ed, yeẓra aniγer i d-yusa; d iqeddacen n dada-tsen. Ira kan ad isekker ccwal γef ulac, syin akin ad ibeddel amḍiq. Ussan yezrin, ussan-aγ-d kra n "lxewan inselmen" am ugerfiw-a d asawen: ran ad sredmen imyura.net . Yeččaten wul-nnwen (ciṭ-nni i sen-d-yeggran) imi yella wadeg n teqbaylit... Mi t-γriγ abrid amezwaru, gziγ acu wiγer i d-yusa. amnay
- Tinin-is...ttuγ ur d-rniγ ara: a ddin rreb! Mmi-s n Wemsed/Taninna
- Tinin-is...I Ṭṭir areqman --Ṭṭir Areqman : Ɛɛiq, ɛɛiq, ɛɛiq !.. --Mmi-s n Wemsed : Anda-t wagi akka yesɛeqɛiqen ?! --Taninna: Atan, d wa. --Mmi-s n Wemsed Bu tqamumt-agi ?! --Taninna D netta, ih. -- Ṭṭir Areqman : Ɛɛiq, ɛɛiq, ɛɛiq !.. --Mmi-s n Wemsed: Wagi d agarfiw, mačči d amdan ! --Taninna: Yebɣa ad yeqqel d babaɣayu! --Mmi-s n Wemsed: Tesmektaḍ-iyi-d s tezlit-nni n Dda Sliman: “Ssḥefḍen-ak yir lehdur Uh ya babaɣayu Alammi tcehhdeḍ s ẓẓur Uh ya babaɣayu.” … --Ṭṭir Areqman : Ɛɛiq, ɛɛiq, ɛɛiq !.. --Mmi-s n Wemsed: Ɣas ssegzu-yi-d d acu d-yeqqar akka ?! --Taninna: Yeqqar :” Leqbayel n Wehran ur ssinen ara taqbaylit”… --Mmi-s n Wemsed: Ahat d netta i tt-yessnen?! Awal s teqbaylit, 10 s trumit!.. --Ṭṭir Areqman : Ɛɛiq, ɛɛiq, ɛɛiq !.. --Taninna: A yettmeslay ula s taɛrabt-nni n Zeddi Muḥ ( Cufuni ya nas)!.. --Mmi-s n Wemsed: D tagi i wumi qqaren akken “ Geṭṭ iɛellem l buh nneṭ” ( Amcic yesselmad baba-s aǧelleb neɣ aneggez)! “Yekker-d wefrux yesselqaḍ baba-s”! Tudert-nneɣ akk deg Wehran, akken ur aɣ-teɛriq ara teqbaylit, netta akken t-qqaren akken “ Bat lila mɛa lǧaǧ, ṣbeḥ iqaqi” ( yensa yiwen yiḍ d iyuẓaḍ, yekla yesqaqay)! Atnad leqbayel i d-yeqqaren “ Nekkni si “ LAGRAND”! A nnger-ik a tuqqiṭ-ik, ad yeḥzen fell-ak Ǧeǧer d Ṣṣuma! Ay udem ulemsir… --Ṭṭir Areqman : Ɛɛiq, ɛɛiq, ɛɛiq !.. iḍen.. --Taninna: Mačči ɣas aya… --Mmi-s n Wemsed: Mazal daɣen igejduren yugaren wigi?! --Taninna: Yeqqar-ak “ Nekk d amussnaw n Tbiṛbiṛit! Yeqqar: Karuḥ isem-is “ ṭyar”.. --Mmi-s n Wemsed: Tebra ar yesmekti-yi-d s taɣect-nni n Andalus: “Ana ṭṭwiri, Fayez ɛla leṭṭyar” ( Afrux-iw amecṭuḥ, yif akk ifrax)! Yewwi-d awal-agi imi yettcabi ɣer yisem-is “Ṭyar” Ṭṭir”! --Ṭṭir Areqman : Ɛɛiq, ɛɛiq, ɛɛiq !..
--Taninna: Mazal daɣen ajeɛnin-nniḍen.. --Mmi-s n Wemsed: Aww! --Taninna: Yeqqar-ak” Ur tessinem ara tileli n tmeṭṭut”! Anamek ( lmeɛna)-is d wa : Ṭṭir aberkan d amegday, ma d nekkni d isnarafen ( idikṭaṭuriyen)! --Mmi-s n Wemsed: Ar d-tsellkeḍ ayetma-k ( d luluf) ifrax i yellan di lqefs, imiren temmeslayeḍ ɣef tlawin; wama sut čečču zemrent i yiman-nsent, amedya: Jida-s n Anegmar, d jida Tamsedt d Tḥemmut kkrent-d asmi d-kkrent lxalat di Marikan, ass n 08 meɣres 1957, nutenti ǧǧant iẓeḍwan-nsent, ffɣent-d ɣer izuqaq, ttsuɣunt: Nebɣa tamaziɣt, neɛya di lbaṭel Ṭṭir bu tɛenqiqt, ass-agi ad yezdel! --Ṭṭir Areqman : Ɛɛiq, ɛɛiq, ɛɛiq !.. --Mmi-s n Wemsed: D acu nniḍen i d-yenna?! --Taninna: Yeqqar-ak “ Acimi tettzuxxum s temyarut Tanaṣlit” ?! --Mmi-s n Wemsed: S wacu ara nzuxx ihi?! Acḥal n teqbayliyin, neɣ n tbiṛbiṛin i yettarun ass-a s tmeslayt-nneɣ?! Tebra ar tigwti n teqbayliyin ruḥent ala deg urebbi n tmeṣṣaḍin, efk-asent ala acebbeḥ akk d ccḍeḥ! -- Taninna i Ṭṭir: Ruḥ, a k-d-yefk Rebbi bucḥiḍ! .. A k-d-yernu “ Lagrip avyar”! -- Mmi-s n Wemsed i Tninna: Ruḥ tura kemmini s axxam, am izuqaq, am tarracin! Yernu d acu i kem-id-yewwin ɣer da, a d-teqqneḍ taɣyult-im ger yeɣyal! Afeg ssya?! Taninna: “I Izerfan-NNI N WEMDAN?! I TLELLI-NNI N TLAWIN”?! “I WEMSAWI GER TEWSATIN” i d-teqqareḍ akken?!.. --Mmi-s n Wemsed: Annect-a, qqareɣ-t-id kan zdat madden, mačči i nekkni! Taninna, truḥ tettru: Hi, hi, hi… --Mmi-s n Wemsed s zzux d ufuxx: Vive ladimukraṭi! --Areqman : Ɛɛiq, ɛɛiq, ɛɛiq !.. Ɛɛiq, ɛɛiq, ɛɛiq !.. Ɛɛiq, ɛɛiq, ɛɛiq !.. Ɛɛiq, ɛɛiq, ɛɛiq !..
Mmi-s n Wemsed Akk d Taninna seg Wehran
ttir areqman
- Tinin-is...azul Setḥaγ!Yuγal wudem-iw d azeggaγ deg tceqquft agi umezgun n Taninna d Wemsed!Taninna aani ma ulac dadda-m Aṭlas ur theddreḍ ara!!!Zaama tesaiḍ izerfan tezmreḍ ad tdafaaḍ iman-im mebla tihawt n wergaz neγ d taqemmuct kan i kem-ikkan! Ad tezziḍ ad tezziḍ ad teqqwleḍ ar leḍyuṛ!!!D neknii d tawacult-im hahahahahahah!! A amnay ur sliγ ara akka tettkacafeḍ!!Ass amezwaru deg i-teγriḍ teẓriḍ d acu i d-qesdeγ!!!Welleh ar teẓriḍ aγyul ar uddaynin!!!Akka i qqarenles anciens..... Ur saiγ "les idees" deffir uqerruy!!!Bγiγ kan ad d-fkeγ ṛṛay-iw!!Akken s-inna Voltaire:Xas m'ur neadil tamuγli ad mmteγ ma yewwid i wakken ad d-tefkeḍ ṛṛay-ik!! Qebleγ ad sleγ ayen d-ttarum ma tennam-t-id mebla takṛuhit ,mebla zzux d usnaamel bḥal n kra imnefkiyen n temsirin!!Nwan ṭṭfen-d izem deg umeẓẓuγ! A atmaten a weltma( i taninna) acḥal ḥemmleγ ad γreγ ayen d-turam:axaṭeṛ turam-t-id s la plus belle tameslayt di ddunit:TAQBAYLIT!Ula d nek annaγ s yess kan i d-ttaruγ!! Ad-tidir teqbaylit yess-wen!!!yess-neγ
amnay
- Tinin-is...Ṭṭir Areqman : Ɛɛiq, ɛɛiq, ɛɛiq !
Ǧamal
- Tinin-is...I Ṭṭir Areqman. Azul. “Iruḥ wul ad yekkes lxiq, yufa leḥbab d imuḍan”. « a» neɣ «ay » D tanzeɣt, neɣ d tazelɣa, neɣ d asiwel, neɣ d aḥiwet ( aḥellel) mačči i kečč i wumi tt-id-mliɣ; mliɣ-tt i wid akk yettarun da, ma walan d ṣṣwab akken ay axir, ma walan necceḍ, dɣa a ɣ-d-mlen, ur nuksan ara tamussni! Maca, kečč tebdiḍ aserwet, ay acadaɣ, ay amadaɣ: “ Les suppletifs“, “ timlilit n teɣra”, “timsislit” “ phonitique”, neɣ ur ur ẓriɣ ara d acu-nniḍen i d-teqqareḍ akken?! Ur teqqimeḍ ara kan deg waya, terniḍ teqqareḍ: “ D acu-k keččini, akken ara yi-d-temleḍ, ma akka neɣ akka ara aruɣ taqbaylit?!” Ihi, imi terriḍ akka iman-ik d amussnaw, a k-iniɣ : Nekk d ulac, maca, aql-i sseɣtaɣ-ak-n ayen turiḍ. Yenna Ccix Muḥend U Lḥusin: “ Win yessnen ar yettcawar, winna d cci Win yessnen ur yettcawar, winna d nnefṣ n cci Win ur nessin, ur yettcawar, winna d ulaci”
S tegmat, s war ddɣel. Ǧamal
*Tamawt: Ɣer tamawt ara d-iḍefren tagi.
Ğamal
- Tinin-is... Azul fell-awen. Aseγtu neγ Aseγti n tamawt neγ n tinin n Ṭṭir areqman “ Amussnaw n Tmaziγt”. Aseγti-agi yerza awalen i wumi giγ acerriḍ seddaw. ttir areqman ( Ṭṭir areqman) . - Tinin ines... azul D taγaḍt ( D taγaṭ (1)) ulukan tufeg!D acu i d laağeb agi(2) nnwen(3) ( i d leεğeb-agi-nwen) ?Ur nesai lḥeqq ad d-nemmeslay(4) Xah ! ( Xxah!) d acu-k kečč ad yi-d-temmleḍ(5) ( ad yi-d-temleḍ-- neγ a yi-d-temleḍ-- ma akka neγ akka ) i ttarun taqbaylit? Les suppletifs nni i d-iḍeffṛen ( -nni i d-iḍefren) ur sen-d-ttarraγ ara ; ur uklalen ara! mmektaγ-d les methodes nni ( -nni) n lḥukuma n lanğiri:yal m'ara(6) d-immeslay(7) ( mi ara d-yemmeslay) yiwen u ixulef ṛṛay nnsen ( nsen): ad s-inin ( a s-inin neγ ad as-inin) d lberranii t-id-iaemmṛen magal nneγ!!! ( d lberrani i t-id-iεemmren mgal-nneγ!!!Win d-ihedṛen ad iqqen aγyul! ( ad yeqqen aγyul!) Tennumem tettmyeckaṛem ( tettemyeckarem) kan gar-awen!Ad d-iniγ ayen ttxemmimeγ bγut neγ qqimet!ad wen-ẓmiγ(8) ( a wen neγ ad awen-ẓẓmeγ) lebṣel s allen a wigi tt-itturaren ( tt-yetturaren) d lemxax!!!! Nekk d ṭṭir areqman ittfgen ( yettafgen) deg igenwan ;ur d-icqi ( ur d-yecqi) deg imqerqar(9) (deg yemqerqar) ittaeggiḍen ( yettεeggiḍen) deg izilan!! » Asegzu neγ asegzi ( kra kan):
----------------------------------------------------------------------------
(1) Steqsaγ yakan Kamal U Ẓerrad γef temsalt-agi, d netta i yi-d-yennan aru-ten akka. (2) Arbib ameskan : « agi, nni » yettil ucuddu neγ acerriḍ n tuqqna, gar-as d wawal ( isem) i t-yezwaren. (3) Amatar neγ awṣil n wayla : “iw neγ inu, inek, inem, ines, nneγ, nwen… “ yettil ucuddu neγ acerriḍ n tuqqna, gar-as d wawal ( isem) i t-yezwaren, yernu “ nwen, nsen…” nettaru-t ur yessid ara, anagar kan « nneγ » i yessden, akken a t-nessemgired d tenzeγt n tuqqna « neγ ». (4) Tazelγa n yimal « ad » a tt-nettaru s d « a” mi ara tt-id-teḍfer tzelγa n tnila: “a d-nemmeslay” mačči ad d-nemmeslay (5) Amyag « mel » ur yessid ara, wali aẓar-ines : ML », wali afeggag-ines deg wurmir aḥerfi, neγ deg wanaḍ-ines aḥerfi : « mel » : izri: Temliḍ. Urmir aḥerfi: Temleḍ. Imal: Ad temleḍ... Ma d talγa-ines ttussidt deg wurmir ussid, neγ deg wanaḍ ussid, atan ufeggag-ines: “mmal”: mmaleγ, temmaleḍ,yemmal… Yernu mačči d talγa-agi i d-terziḍ kečč, acku “mm” yeḍfer-itt-id teγri tagejdant ”a”, mačči: tiγri ilem “ e”. Yernu fiḥel ad tessxelḍeḍ gar sin yemyagen-agi: “Mel” d “ Mmel”, acku mačči yiwen unamek-nsen. (6) Fiḥel (apostrophe) –nni-inek, wali iwellihen n « I.n.a.l.c.o » Tanzeγt “ mi” mi ara tt-id-teḍfer tzelγa n yimal ( satilite de future) “ ara” a tent-naru akka: Mi ara. (7) Amyag mi ara t-nessefti deg wudem wis-kraḍ, atan amek ara yili : « i » i wemyag i wumi tezwar yiwet tergalt, amedya: Ruḥ, ḥulfu, γumm.. = Iruḥ, iḥulfa, iγumm.. Wali udem wis-kraḍ unti “ truḥ” mačči teruḥ. Wali daγen: Akken ulac tiγri ilem deffir “T”, ihi: Iruḥ, truḥ… Ma d amyag i wumi zwarent snat tergalin, am: Mmeslay. Atan wamek ara t-nettaru: “yemmeslay, temmeslay” ger tamawt: Ye+mmeslay, Te+mmeslay. Kcem=yekcem, tekcem… Ad yeqqen aγyul, mačči « ad iqqen aγyul » ay izem. (8) « Ẓẓmeγ », mačči « ẓmiγ » ! tamezwarut « ẓ » yessed, wali afeggag n wemyag-agi : « Ẓẓem » mačči « ẓem » Tis-snat « « A wen-ẓẓmeγ neγ ad awen-ẓẓmeγ » ( dagi, tqesdeḍ-d imal) mačči « ad wen-ẓẓmiγ ». (9) Addad amaruz γur-s ilugan-ines mačči d aserwet! Isem-agi deg waddad ilelli, atan: “Imqerqar”, atan waddad amaruz-ines: “ yemqerqar”, acku dagi d addad amaruz, imi d-yeḍfer tanzeγt “deg”. Ihi, atan wamek-is: “ Ur d-yecqi deg yemqerqar” mačči deg imqarqar! Atnad kra ilugan n waddad amaruz: --Isem amalay asuf yesɛan yiwet tergalt deffir teγri neγ umagrad, atan wamek ara t-nettaru: Amaziγ= Umaziγ, ayaẓiḍ= uyaẓiḍ… Ihi “ a” ad yuγal d “u”; Unti-ines tettγlay-as “u”: Tamziγt= tmaziγt. Tayaẓiṭ= tyaẓiṭ… Maca, llan wiyaḍ am yesmawen ur nettbeddil ara ger wasuf d wesget, amedya: Addad/addaden, akrar/akraren? annar/annaren… Wigi, a sen-nrennu kan “ w”: addad= waddad. Akrar=wakraren. Annar= wannaren… unti-ines, atan amek ara t-naru: tannart… --Isem amalay asuf yesɛan snat tergalin deffir teγri neγ umagrad, atan wamek ara t-nettaru: Amγar= wemγart. Axxam=wexxam… Dagi “ a” ad yuγal d “we”; ula d unti-ines yesɛa tiγri ilem (e) deffir “t”: Tamγart= temγart. Taxxamt= texxamt… -- Akk ismawen ibeddun s (amagrad-nsen) s “ u”, wigi a sen-nernu kan “w”: Ugel= wugel. Udi= wudi. Uccen= uccanen, ma d unti-ines: tuccent ad teqqim d tuccent ( deg unamek kan ara t-neḥṣu d amaruz). -- Asget am wasuf, d acu kan “ we” ad yuγal d “ye”, amedya: Imγaren=yemγaren. Timγarin= temγarin… -- Llant kra n tsuraf: Kra seg yesmawen-agi ur ttbeddilen ara talγa, ulac amgired ger waddad amaruz d waddad ilelli ( amgired yettili kan deg unamek): Ikerri= ikerri. Ilili= ilili, Ilelli= ilelli… Mačči “yikerri”, “ yilili”, “ yilelli… Amedya: “yeqqim ddaw ilili”, “mačči: yeqqim ddaw yilili”. Ulac aqbayli i yeqqaren: « Yerwel-as yikerri » , maca, yeqqar : « Yerwel-as ikerri ». Ur yessefk ara a d-nesnulfu ayen ur nelli! Attan teqbaylit, atnad ilugan-ines n tira! “Ulac afrux yufgen ur iris”! Skud nettimγur, skud nettissin” Ay afrux, mačči “ a afrux! Ǧamal
Bu ccfaya
- Tinin-is...Ṭṭir Areqman bu uεenqiq : εεiq, εεiq, εεiq ! ṭikuk
- Tinin-is...Ah ay afrux iṣeffer-ak wewtul, nniγ-ak teddu kan am dadda-k ṭikuk yiwen ur k-yettkellix !
Dacu-t "ti passe pas" nni ttxil-k yax teẓriḍ nek γriγ kan tagi nneγ..
Ttḥadar iman-ik lḥaṣun Ar tayeḍ Bu teɣyult
- Tinin-is...Azul fell-awen. Telliḍ d Ṭṭir areqman: Ɛiq, ɛiq, ɛiq!... Tuɣaleḍ d Bu wurḍan: Ṭeẓẓ, ṭeẓẓ, ṭeẓẓ!... Errr ah a taɣyult!
Taninna
- Tinin-is...Azul fell-awen. “Yella wexxam yetthedden, yekcem-it-id bu yefden” akka i qqaren leqbayel n zik a Ṭṭir areqman. I wacu yir lehdur? I wacu rregmat? D acu tebɣiḍ a d-tiniḍ s wawal-nni “ S wayen i k-yehwan”?! S ttawil kan, ur ilaq ara wesfuǧǧeɣ.
Hayat
- Tinin-is... Aâelxir fellawen. Samhetiyi ur sineghara adarugh Tamazight. Tedhfregh tamsaltagi segwas amezwaru, zrigh gherdagi ara tawedh. Assagui asinigh i Ṭṭir areqman: dacu arakyawin gher wayen urt-sinedhara! Lukan leqbayel ukkw amkecc, yili terwi. Hayat
Amessebrid
- Tinin-is...Azul . Nnan wat zik-nni: Ma tneṭqeḍ-d tettuxeṭṭaḍ, ma tessusmeḍ tettuxeṭṭaḍ ! Yelha uqeṣṣert, yelha wesqecmeɛ, telha teḍsa, kra yellan yelha s tutlayt-nneɣ ; meɛna telha daɣen tmussni. Ilaq ayen ad neɛreḍ ad neldi ulawen-nneɣ, yal wa deg-neɣ ad yaf i t-id-yewwin, ur s-nreggel abrid i yiwen. Ma di tagi n yir awal, ilaq a s-iniɣ s tegmat i umeddakel-agi-nneɣ “ D acu I k-yewwin ɣer wayen I wumi ur tessineḍ ara, alammi d-teḍḥiḍ treggmeḍ deg yemdanen, a ṭṭir areqman?! Fiḥel rrṣaṣ fiḥel S webrid n lehna . I yenna Ɛli ideflawen.
Bu ccfaya
- Tinin-is...Azul i yat wazul Kkreɣ a s-iniɣ i gma-tneɣ ɛzizen meɛzuzen “ Ṭṭir areqman” , aya: “ A Ṭṭir areqman Terǧa-k trusi “ Ccreɛ igenwan Nnan: leɛmer yelli” Ṣṣwab yak iban Yya-d a t-nini Wigi d inagan Fell-ak d fell-i » Seg mi ɣriɣ tiririt-inek taneggarut, uɣaleɣ mmektaɣ-d taɣect-nni n Lewnis Ayet Mengellat: “ Yeggull wul-iw ur yenṭiq Ɣer win ur neḥdiq Ɣer ɣur-i yif-it fiḥel”
B
Ǧamal
- Tinin-is...Azul a Ṭṭir areqman. "Rregmat d awal, tisusaf d aman" Ulayɣer urfan, ulayɣer rregmat, ulayɣer ddɣel… Ur yelli i yellan gar-aneɣ, a gma. Askasi (débat) ad yeqqim d askasi, daya. Ma twalaḍ d nekk i yeccḍen, ɣas ssuref-iyi, ur ttɛawadeɣ ara, maɛacc! Aql-i bubbeɣ-k, a gma Ṭṭir areqman. Aha eḍs-d tura! Nekk d amɣar ɣef yiman-iw, ur yessefk ara ad terfuḍ ɣef wemɣar yebbehban akka am nekk. S iḥulfan n tegmat d wul zeddigen Ǧamal
ttir areqman
- Tinin-is...azul Asefru nni i d-tenniḍ a Bu ccfaya mačči n Mengellat !N si muḥend U mḥend! Inna-as Sliman Aazem: Uqbel ad d-nini awal Alamma iaadda deg uγerbal Ad d-ittbin Yeṣfa am zzit C'est pas le cas de tt le monde!!!! Mazal-iyi da!!!!!!hahahahah ttir areqman
- Tinin-is...azul I ğamal! Rassure-toi ur ttruγ ara akken tura ad d-ḍseγ!!lliγ ttaḍsaγ yakan!Ihi kkkes aγilif ur yelli γur-i wacemma n tkaṛuhit neγ n ddγell!riγ ad d-fkeγ ṛṛay-iw γef tira n teqbaylit u mazal ṭṭfeγ deg wawal-iw mačči d taγennant ucawi maana ayen d-nniγ isaa anamek!Tira n teqbaylit "s temsislit"nnfaa din ur yelli!Ad nuγal ad tt-nettaru am taaṛabt! Timlilit ger tiγra ttakkent-d imesli icban:y, w; Amedya: 1)nniγ-as 2) tenniḍ-as 3) yenna-as (dagi daγen nsell i "y"maca ur d-iwwi ara ad t-naru)!Imi amqim udamawan d win s timmad-is ur ibeddel ara .Amek ar ad s-nbeddel tira deg udem γer wayeḍ! D acu i tenniḍ!! Amnay
- Tinin-is...twalaḍ a yavehri, nekkni d imagdayen amek yebγu yil-i!
Kečč d inselmizri (avehri i wid yeccfan fell-as), tuksaneḍ awk izwawen. Akasan yeẓẓa deg wufad-ik am umeṣmar a Yaqquniz n waεraben.
Ulac γur-ek tiktiwin a yinselmizri, tiktiwin-ik, a ten-tt-ayen deg "leqran" nni nnwen yettwarun s tzikert.
Ur d-usiḍ ara i wakken a d-fkeḍ tikti-k a yiwen uṭeẓṭuẓ, tusiḍ-d ilmend a tt-awiḍ isemawen n wid iqeddcen da a ten-tt-tessiwḍeḍ i "iččukkuren-ik" n tmaneγt. Ulac γur-ek tiktiwin acku d iẓẓan i irekmen deg wallaγ-ik a yinselmizri, a yakli n waεraben.
A Wansen nneγ, ttxil-ek sik-ed tamedwast tḍumeḍ din rebbi n yenselmizri-ya ! Tanaṣlit
- Tinin-is...Azul n terwiḥt, i yakk inaṣliyen d tanaṣliyin, i kra n wid d tid i yellin ulawen-nsen i terwiḥin i ɣ-yecban. Tumert-iw tetnerni yal mi ara yi-d-awḍent tamawin-nwen, d ayen i yi-d-irennun tabɣest akken ad aruɣ ugar, a d-ssufɣeɣ akk ayen i yeffer wul-iw akken a t-twalim, a t-teɣrem, a t-tḥulfum, kunwi a wid i igezzun tutlayt n wul, i isellen i lheffa n terwiḥt, i yettwalin ayen i tessedrag tmuɣli. Amyaru, ay atmaten, ma yella yura, ma yella yessaweḍ akken a d-yesṭerḍeq tiliwa n ccbaḥa i yeffren deg-s aya s tezmert n imeɣriyen-is, acku lehwa ɣas ad tili, ma yella ur yelhi wakal, ur d-imeɣɣi ujeǧǧig. “Ulac aseklu war iẓuran”, ma yella amyaru d aseklu, imeɣriyen d iẓuran-is, ihi, war yes-wen meṛṛa, “Tanaṣlit” ur tettili ara, nniɣ a “Ṭṭir areqman”; ma yella yerra-yak-d yiwen seg watmaten deg wadeg-inu, aya mačči d akraf n tlelli-w, maca, ahat ira a k-d-yessiweḍ tamuɣli i yettwali netta, dɣa d aya i ilaqen acku amyaru mačči d netta i ilaqen ad yemmeslay ɣef yiman-is, (imi ulac win ara yinin ibawen-iw ur tewwan ara) nekk ur ḥemmleɣ ara ad mmeslayeɣ ɣef yiman-iw aṭas, riɣ daɣen a k-d-iniɣ mačči d ayen n dir ma yella yiwen d “amḥaddu n imeɣban”, (“avocat des pauvres” akken i t-tenniḍ kečč) nekk ḥemmleɣ win yetḥaddan imeɣban, ttanzeɣ-as unuz n leqdeṛ aya ger tacciwin kan! tanemmirt meqqren daɣen a gma “Amnay”, ɣef tmuɣli-k i d-tefkiḍ ama fell-i ama ɣef wayen ttaruɣ, testeqsaḍ-iyi-d a gma “Amucar” d acu i nniɣ di Aṭlas? D amdan i ssneɣ ur ssineɣ, amek? ssneɣ-t si tekta-s d tira-s , semmaɣ-as “agellid n tisselbi” maca tisselbi-nni i yifen leɛqel, ur ẓriɣ ara ma yella tzemrem ad tegzum aya neɣ ala! nekk nniɣ di “Aṭlas”:
Ass d yir ddunit Yeɛteb si nnhati-s wul Iḍ d yir targit Nleḥḥu abrid iḍul A gma ayen i nɛac akkit Aziɣ i ccwal i d-nlul !
Yeččur wul-is aḥlil Mačči d yiwet i d-yettawi Ur yeslib ur yejhil Yewhem deg wayen yettwali
Nnan-as medden ijaḥ Yeɛceq zzhu d tullas Ur ẓrin ma yettwaqraḥ Neɣ ma d imeṭṭi taḍsa-s
D agellid n tisselbi Tisselbi-s tif leɛqel Akka i nniɣ nekki Wiyaḍ qqaren yejhel ! yal wa dacu n takti fella-s i d-yessekfel
Acewwiq i d-yeggar wul-is Ḥulfaɣ-as acḥal yeḥzen S zzhu yessedrag leɣben-is Akken ur yettban i medden Ma d tawla izedɣen daxel-is Ala netta i tt-yessenen !
d aya i zemreɣ a d-iniɣ fell-as, di tazwara mi ɣriɣ aḍris-is amenzu, ahat ur gziɣ ara akken ilaq iswi-s, ur yi teɛjib ara talɣa-nni s wacu i d-yettmeslay ɣef tayri d iḥulfan, maca simmal ttalaseɣ tamuɣli di tmuɣli-s, (neɣ di takti-s) gziɣ akken ma yella ur yuri ara akken ur yessawaḍ ɣer yeswi-s ( tukksa n iṭabuten) acku lǧerḥ iḥellu s tuqqda, akken qqaren akken “swiɣ-k a qeḍran ilmend n ddwa”, ttbudduɣ-as leqdeṛ meqqren d tegmat, ssarameɣ-as aṭas n ujuǧǧeg, dɣa riɣ a s-iniɣ : “Ḥader tuɣalin ar deffir! ɣas ma ttuqqten wuguren, ɣas ad ilin wid ur nebɣi ara ad tiliḍ, kečč ilaq a ten-id-trebḥeḍ ɣer tama-k ad a sen-tiliḍ am tziri n waggur ara yeččaren allen-nnsen, win ur k-negzi ara ilaq kečč a t-tegzuḍ akken ad tafeḍ abrid ɣer wallaɣ-is akk d wul-is daɣen” Riɣ a d-greɣ tamawt i watmaten, amyaru yuḥwaj aṭas azɣan, acku yes-s i yettenfali wayen i ixeddem, maca azɣan i ibennun mačči win yetthuddun, azɣan ara s-d-imlen anda i yelha d wanda i yecceḍ, ayen i d-yewwi d amaynut, d wayen i ilaq a d-yawi, azɣan ɣef talɣa n tira-s, d tekta-s, am wakken i d-iger akken gma-tneɣ “Ḥemmu” tamawt ɣef yesmawen n waṣaden i ssxedmeɣ di tullist-nni “Akli n tayri”, d ayen i yelhan mi ara nettwellih amyaru akken ad yessizdeg tutlayt-is seg wawalen inekcamen, akken ad iqeɛɛed talɣa n tira-s, neɣ am wakken i yi-yettwellih gma Ǧamal, yal tikkelt ɣef tuccḍiwin n tira , aya akk d ayen i yelhan, maca di leɛnaya-nwen anfet-aɣ si tidak n zik-nni ( acuɣer amyaru-agi isem-is akka? acuɣer ur d-yettak ara isem-is n tidet? d argaz i yella neɣ d tameṭṭut? d aɣezfan neɣ d awezlan?...) tigi meṛṛa d ayen izaden ur yelli deg-s ubaɣur i tsekla-nneɣ, i yuḥwajen aṭas n wezɣan, acku d azɣan i d ajgu alemmas n yal tasekla, ihi ilaq ad nissin amek ara yili wezɣan-agi! (ur reffu ara fell-i a “Ṭṭir areqman”, acku d tagi i d tidet nekk a yi-yessefṛeḥ aṭas ammer i yi-d-tenniḍ deg wacu i xuṣṣeɣ, anda i ccḍeɣ, d acu i ilaq ad rnuɣ neɣ ad ssneqseɣ, s wul icerhen ara qebleɣ aya, maca ayen yeɛnan isem-iw, d wayen nniḍen nekk ttwaliɣ aya ur yelli deg-s ubaɣur ama i kečč (d imeɣri) ama i nekk ( d tamyarut). tanemmirt-nwen meṛṛa ay inaṣliyen, ay imeɣriyen ay imyura, yid-wen, yes-wen, gar-awen kan ara iliɣ. Ssurfet-iyi ma yella ɛeṭṭleɣ fell-awen, ḥsut mačči d lebɣi-w, a wi yufan ad izeg yid-wen i lebda.
Tanaṣlit-nwen, si Wehran.
Ṭikuk
- Tinin-is...A ṭṭir areqman
Nek nwiγ kečč d tidett d afrux a ziγen d ctata berriku akwya!!
Cfu teggumaḍ a yi-temleḍ dacu-t wawal nni s tefrensist.. cwi kan yella zizi Muḥend a yi-sselmad! Iḍelli dγa nebda inna-yi-d dacu tebγiḍ tura kečč! Nek nniγ-as yak teẓriḍ sedrewcent-iyi trumyin a zidi Muḥ amek a s-iniγ i yiwet ḥemmleγ-kem? Inna-yid in-as: " Je t'aime a din yemma-m! ", dγa yemla-yi-d ula amek a t-aruγ! Nek nniγ-as dacu-t ucerriḍ nni ger "t" akk "a", inna-yi-d ticcert nni qqaren-as "apostrophe" tettili-d anda d-ttemlilint snat n tiγra acku iẓẓay a d-tiniḍ " Je te aime ", ihi " Ṭikuk aime la fille " maca.. " Il l'aime" mači Il la aime !" Innay-id neqqar u nettaru: Tu aimes Il aime, maca..J'aime!
Nniγ-as jmaε liman ar Irumyen agi iman nsen! Innay-id uhu mači iman nsen akka ay tella tegnitt deg wacḥal d tutlayt dacu kan yal wa amek s-d-yufa ixef-is i taẓayt d-yettekken seg umlili n snat n tiγra, amedya deg teglizit, tutlayt i deg ulac unti d umalay ("féminin" d "masculin" akken qqaren wid yettlawin tafrensist am zidi Muḥ) Igliziyen ur ttarran ara acerriḍ maca rennun targalt i yisem: A cat (amcic) A dog (aqjun), maca An eagle (igider)...dagi yessefk a nernu targalt "n" akken ur ttemlilint ara tiγra "a" akk d "e".
Dγa inna-yi-d ay amexlul ula deg teqbaylit akka! Ẓer kan tura deg wayen akk i d-tenniḍ: - "Ay amexlul" mači "a amexlul" - "Ay ageswaḥ" mači "a ageswaḥ" - "Ay aγyul" mači "a aγyul"...atg "Nniγ-as, tenniḍ-as" maca "Inna-yas, nenna-yas"...atg
Alugen d-icudden γer waya akken t-id-uran yimussnawen d-yettnekkaren zik zik ngum ad bdun leḍyur (ifrax) acčewčew d wagi: "Ma d-mlilent snat n tiγra ger sin yismawen, ger awṣil d yisem neγ awṣil d umyag nrennu targalt “y” i tiγri n wawal awezlan." ttir areqman
- Tinin-is...azul Iḍan seglafen taqfaft taadda!!!!!hahahahahhah Zdi-t deg Facebook | |  |  |  | |
|